Death by PowerPoint

Dit blogbericht vertrekt van enkele online artikels over de zin en onzin van presentatiesoftware en gaat dieper in op de achtergrond ervan. Zowel in de populaire artikels als in de wetenschappelijke artikels wordt een specifiek merk van presentatiesoftware genoemd, namelijk PowerPoint. Dit behoort tot de kantooromgeving, Office, van het bedrijf Microsoft. Ook in het dagelijks taalgebruik wordt dit voorbeeld van merkverwatering of antonomasia vaak gebruikt: om het leesgemak te bevorderen zullen ook in dit blogbericht de termen PowerPoint, slides of presentatiesoftware door elkaar gebruikt worden: de lezer weet dat dit ook geldt voor andere softwarepakketten.

Een eerste artikel wordt gelezen in de Huffington post. Laury Lever vertelt er over haar eerste ervaringen met het maken van een PowerPointpresentatie (Levy 2015). Ze geeft aan niet goed te weten hoe ze moet beginnen en vooral dat ze niet goed weet hoe ze haar boodschap moet overbrengen. Ze weet een ding zeker: hoe ze haar boodschap zeker niet wilt overbrengen. We worden meegenomen in de technische hinderbaan bij het maken en bij het geven van haar presentatie. Jammer genoeg weten we niet hoe haar presentatie afloopt en of ze haar publiek heeft kunnen boeien. We krijgen wel nog een quote van Edward Tufte mee:
"PowerPoint is a competent slide manager and projector. But rather than supplementing a presentation, it has become a substitute for it. Such misuse ignores the most important rule of speaking:Respect your audience." (Edward Tufte, in Levy 2015)

In een tweede artikel, van Paul Smith en Tony Boyd op The Australian Financial Review, wordt melding gemaakt van verschillende directeurs en managers die PowerPoint weren  (Smith & Boyd, 2015). Het gaat hier om het misbruik van de presentatiesoftware: voor elke vergadering of voor elk voorstel wordt een presentatie gemaakt. Het voelt volgens de managers die aan het woord zijn aan als een verplicht nummertje zonder meerwaarde. Andere managers erkennen dit misbruik maar geven aan dat het de tool niet verweten moet worden dat er slecht werk mee wordt gedaan; ze stellen dat presentatiesoftware zoals PowerPoint zeker zijn waarde heeft in de bedrijfsomgeving.

Een derde artikel tenslotte, door Ward Neyrinck en Ide Smets geschreven voor het Leuvense studentenblad Veto, klaagt de slidecultuur (sic.) aan (Neyrinck & Smets, 2008). Te veel docenten zouden slides gebruiken. De bedoeling is om de hoorcolleges te ondersteunen met illustraties maar te veel worden de slides gebruikt als vervanging van de uitleg in de les, slides worden gewoon afgelezen. Daarnaast vervangen de slides ook steeds meer de handboeken of cursusteksten. Dit is het slechtste van twee werelden: de slides bevatten te veel informatie om als ondersteuning van de hoorcolleges te functioneren maar te weinig informatie om als vervanger van het klassieke leermateriaal door te gaan. Ook in dit artikel wordt weer het misbruik van presentatiesoftware, vaak als gemakkelijkheidsoplossing, aangekaart.

Naast deze artikels op populaire media zijn er ook wetenschappelijke artikels verschenen over dit vermeend misbruik van presentatiesoftware. Een onderzoek uit 2003 (Bartsch & Cobern) onderzoekt of leerlingen meer leren van een, in die tijd nog veelgebruikte, overheadprojectie van transparanten of van een presentatie met het toen nog nieuwe PowerPoint. Hoewel het onderzoek enigszins gedateerd is kunnen de conclusies over het leereffect zeker nog nuttig zijn. De onderzoeksmethodes worden hier dan ook niet besproken, daarvoor wordt verwezen naar het artikel over het onderzoek zelf.

De eerste conclusie is dat leren voor studenten met een goed ruimtelijk inzicht bevorderd wordt door de illustratie met figuren, in vergelijking met droge tekst. Voor leerlingen met minder ruimtelijk inzicht is er geen significant verschil waarneembaar, ook niet in negatieve zin.

Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat rijke media, zoals die gebruikt kunnen worden in presentatiesoftware verschillende leerstrategieën kunnen aanspreken en dus voor verschillende leerlingen meer leereffect kunnen bereiken. Dit is vooral het geval voor leerlingen die weinig voorkennis van het onderwerp hebben: voor leerlingen die al veel voorkennis hebben is de rijke media geen toevoeging ten opzichte van de zuivere tekstuele voorstelling.

Tenslotte wordt ook de mening van de studenten zelf gevraagd. In het begin van het semester zijn de studenten enthousiast maar naarmate het semester vordert daalt dit enthousiasme. Dit bevestigt de vaststellingen in de drie eerst genoemde artikels: overdaad schaadt. Een belangrijke opmerking in het artikel is dat illustraties helpen maar dat enkel gerelateerde illustraties een positief leereffect tewerkstelligen: andere illustraties leiden alleen maar af.

Dit is het grote voordeel van presentatiesoftware: complexe of ingewikkelde begrippen of verbanden kunnen duidelijk gemaakt worden aan de hand van eenvoudige figuren waarin stap voor stap een redenering wordt opgebouwd. Er moet echter worden nagedacht hierover: presentatiesoftware gebruiken zonder dit te doen voegt weinig toe aan het leereffect en kan zorgen voor verveling door gewenning, ofwel Death by PowerPoint.


Bronnen:
Bartsch, R.a & Cobern, K.M., 2003. Effectiveness of Powerpoint Presentations in lectures. Computers and Education, 41(1), pp.77-86.

Levy, L., 2015. When PowerPoint Is Pointless. The Huffington Post. Available at: http://www.huffingtonpost.com/laurie-levy/when-power-point-is-pointless_b_6888410.html.

Neyrinck, W. & Smets, I., 2008. Zin en onzin van slides: “Fastfood voor het brein.” Veto, p.3417. Available at: http://www.veto.be/jg32/102-jaargang-34/veto-3417/1760-over-zin-en-onzin-van-slides-qfastfood-voor-de-hersensq.

Smith, P. & Boyd, T., 2015. Westpac boss ends “death by PowerPoint.” The Australian Financial Review. Available at: http://www.afr.com/leadership/management/productivity/westpac-boss-ends-death-by-powerpoint-20150312-1424rl.