dinsdag 5 april 2016

De plaats van onderwijstechnologie binnen de lerarenopleiding


Inleiding
Tijdens mijn zoektocht naar een artikel op het gebied van onderwijstechnologie ben ik een heel scala aan onderwerpen tegengekomen. Deze onderwijsblog is hier ook een voorbeeld van. Een onderwerp dat mijn aandacht heeft, is de plaats van onderwijstechnologie binnen de lerarenopleiding. De rol van ICT in het onderwijs wordt steeds belangrijker. Voor aankomende leraren is het niet alleen belangrijk om op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen op het gebied van onderwijstechnologie, maar ook om ICT als hulpmiddel in leersituaties te kunnen gebruiken. De vraag is in hoeverre aankomende leraren zijn voorbereid op het gebruik van onderwijstechnologie en welke rol een lerarenopleiding hierin kan spelen. 

Samenvatting
In 2015 publiceerde The New Media Consortium (NMC), in samenwerking met het Consortium for School Networking (CoSN) een rapport met als titel ‘NMC Horizon Report > 2015 K-12 Edition’. Dit rapport geeft een beschrijving van de belangrijkste trends, uitdagingen en ontwikkelingen op het gebied van onderwijstechnologie voor de komende vijf jaar (basisonderwijs en secundair onderwijs). In totaal benoemt het NMC zes uitdagingen die zijn onderverdeeld in drie categorieën: gemakkelijke uitdagingen (‘solvable challenges’), moeilijke uitdagingen (‘difficult challenges’) en zeer complexe uitdagingen (‘wicked challenges’). In het kader van dit blogartikel wil ik graag inzoomen op een uitdaging uit de categorie ‘solvable challenges’: ‘Het integreren van onderwijstechnologie in lerarenopleidingen’ (‘Integrating technology in teacher education’). Uit dit rapport blijkt dat ICT-bekwaamheid (digitale geletterdheid) vaak nog geen vast onderdeel is van het curriculum van een lerarenopleiding. Volgens dit rapport is er een gebrek aan formele opleiding op het gebied van onderwijstechnologie. In de praktijk is het vaak de verantwoordelijkheid van de leraar om zich via bijscholing of zelfstudie te trainen op dit vlak.

Dat leraren en ICT-managers van scholen verschillende opvattingen kunnen hebben over de ICT-vaardigheden van leraren blijkt bijvoorbeeld uit een jaarlijkse enquête ‘ICT Kennis en Economie 2015’ van het Centraal Bureau voor de statistiek (CBS) in Nederland. Dit rapport heeft een hoofdstuk besteed aan de algemene en didactische ICT-vaardigheden van leraren. De cijfers over Nederland in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op de publicatie van Kennisnet ‘Vier in Balans Monitor 2013 stand van zaken over ICT in het onderwijs’. Uit de cijfers (2012-2013) blijkt dat ongeveer zeven op de tien leraren van mening zijn dat zij goede vaardigheden hebben om de computer in te zetten als didactisch hulpmiddel. ICT-managers van scholen schatten de ICT-vaardigheden van leraren echter lager in dan de leraren zelf. Dit is met name het geval in het secundair onderwijs.

Er worden projecten ontwikkeld om een brug te slaan tussen de theorie van de lerarenopleiding en de praktijk van het lesgeven. Een voorbeeld van een dergelijk project is iXperium van de Hogeschool HAN in Nederland. In november 2011 vond de opening plaats van het eerste iXperium centrum in Arnhem, gevolgd door de opening van een locatie in Nijmegen in februari 2015. iXperium Nijmegen is een samenwerkingsverband tussen de lerarenopleiding basisonderwijs Nijmegen, iXperium en  scholen uit de regio Nijmegen. Op deze locaties kunnen lerarenopleiders, leraren en studenten ICT toepassingen ontwikkelen en uitproberen. Op 22 januari 2016 heeft Kennisnet, de publieke organisatie voor onderwijs en ICT in Nederland, een verslag gepubliceerd met als titel ‘Ict-onderwijs op de pabo: ‘Durf vragen te stellen om verder te komen’. Volgens dit verslag krijgen lerarenopleidingen basisonderwijs (pabo) in Nederland vaak te horen dat er niet genoeg aandacht wordt besteed aan het ontwikkelen van ICT vaardigheden. Dit verslag verwijst naar het initiatief van iXperium.

Reflectie
De rol van ICT in het onderwijs wordt steeds groter en ik ben van mening dat het belangrijk is voor lerarenopleiders om aandacht te besteden aan deze ontwikkelingen. Samenwerkingsverbanden met scholen, lerarenopleiders en leraren kunnen waardevolle informatie bieden om de theorie te koppelen aan de praktijk van het lesgeven. Ik denk dat initiatieven zoals iXperium van de Hogeschool HAN in Nederland (aankomende) leraren ondersteuning kunnen bieden om didactische ICT vaardigheden te ontwikkelen. Op deze manier kunnen (aankomende) leraren die wellicht opzien tegen het gebruik van ICT in het leerproces, ondervinden wat de voor-en nadelen zijn van het gebruik van onderwijstechnologie. Ook voor (aankomende) leraren die al veel kennis hebben van onderwijstechnologie kan een initiatief zoals iXperium interessant zijn om nieuw materiaal te ontwikkelen.

Bronnen

-Centraal Bureau voor de Statistiek. (2015). ICT Kennis en Economie 2015. Retrieved from https://www.cbs.nl

-Conradi, R. (2015). NMC Horizon 2015: de grootste uitdagingen in onderwijstechnologie. Retrieved from http://www.onderwijsvanmorgen.nl/nmc-horizon-2015-de-grootste-uitdagingen-in-onderwijstechnologie/

-Enthoven, D. (2016). ‘Ict-onderwijs op de pabo: ‘Durf vragen te stellen om verder te komen’. Retrieved from https://www.kennisnet.nl/artikel/ict-onderwijs-op-de-pabo-durf-vragen-te-stellen-om-verder-te-komen/

-HAN Hogeschool (2014). Tweede locatie iXperium op HAN Campus Nijmegen. Retrieved from http://www.han.nl/onderzoek/nieuws/opening-ixperium-nijmegen/

-New Media Consortium. (2015). NMC Horizon Report: 2015 K-12 Edition. Retrieved from http://www.nmc.org/publications/



2 opmerkingen:

  1. Beste Henrica,

    Ik ben helemaal akkoord met jouw reflectie! We leven meer en meer in een 'technologische wereld' en het spreekt voor zich dat kinderen van jongs af aan beginnen met het ontdekken van technologie. En dit begint in scholen! iXperium is dan een heel goede initiatief om leerkrachten de kans te laten om wat meer bij te leren over technologie. En wat ik nog beter vind, is dat er meerdere categorieën zijn voor leerkrachten. Zo heb je leraren die niets of weinig kennis hebben van ICT en voor hen zou dit perfect zijn! Leraren met al kennis kunnen dan bijvoorbeeld meer bijleren. Ik ben ervan overtuigt dat zo een project zich snel gaat verspreiden en dat dit een grote invloed gaat hebben op onze toekomst en onze kinderen!

    (Btw, leuke film op één van de sites in de bronnen! Geeft zin om naar Nijmegen te gaan!)


    BeantwoordenVerwijderen
  2. Beste Henrica
    Wij zijn er inderdaad niet klaar voor om ICT vaak te gebruiken in onze lessen, omdat we het nog steeds als een extra taak zien. We maken een toets in Kahoot of we zoeken een filmpje voor een flip the classroom les. We houden ICT gewoon teveel achter de hand om onze lessen af en toe mee op te fleuren.
    Ik heb de gelegenheid gekregen om een week mee te lopen in een school met ICT integration. Daar kreeg ik mee dat je niet ICT in je lessen gaat integreren maar dat je het lesgeven volledig anders aanpakt.
    Een leerkracht waar ik iedere dag voor een of meer lessen kon binnenlopen vertelde het als volgt:
    'Al de leerstof staat op mijn website. In de klas haal ik de onderwerpen volgens een zekere agenda aan, maar de leerlingen hebben de mogelijkheid om ongeacht wanneer met de leerstof bezig te zijn. Zelfs jij (ik dus) kan mijn lessen doornemen of overnemen, wanneer jou dat past.'
    De ICT verantwoordelijke drukte het nog anders uit: 'Het gaat er niet om dat je meer of beter lesgeeft of dat de leerlingen meer bereiken of betere resultaten halen. Het gaat erom dat je het mogelijk maakt dat ze ongeacht waar en ongeacht wanneer (anytime, anywhere) met de leerstof kunnen bezig zijn.
    Je maakt de leerstof toegankelijk, beperkt dit niet tot de klas en niet tot de tijd van een lesuur. Elke leerling kiest zelf wanneer en hoe lang hij/zij aan de leerstof besteed.'
    Daarnaast ontstond er nog een heel tof nevenverschijnsel: door de anytime, anywhere mogelijkheden, en dus door de afwezigheid van de leerkracht in bepaalde situaties, kwam er veel meer creativiteit los bij de leerlingen. Zij lieten immers hun denken over iets de vrije loop en werden niet geremd of niet gestuurd, waardoor de resultaten van bepaalde oefeningen zeer divers en creatief waren.
    Op zich vind ik het een heel tof gebeuren en zou ik er graag zelf mee aan de slag gaan. Het obstakel, zo lijkt mij op het eerste zicht, is dat al je leerstof online ter beschikking moet komen. Daarvoor moet je een aantal vaste vakken kunnen geven waarop je kan bouwen.
    Daarom is het misschien niet meteen haalbaar voor de beginnende leerkracht, maar werk je er geleidelijk aan naartoe.
    Hoewel, die leerkracht deelde gewoon haar website met mij en met iedereen trouwens. Op die manier zou je wel vlot een aanbod moeten kunnen samenstellen.
    En dan blijft ook hetvolgende een belangrijk issue, de leerkracht biedt de mogelijkheid aan maar is niet de ICT expert. Omgaan met ICT leren de leerlingen spelenderwijs zelf maar er is ook iemand aangesteld op school om problemen rond ICT van de leerlingen te verhelpen.

    BeantwoordenVerwijderen