ICT voor leerlingen met een (leer-)stoornis
Het artikel dat
ik gelezen heb, is een brochure die te raadplegen is op kennisnet.nl. Ze
handelt over het gebruik van ICT voor kinderen en jongeren met een gedrag- of
leerstoornis.
Samenvatting van het artikel
Leerlingen met
een leerstoornis hebben extra aandacht en begeleiding nodig. Dit is een
uitdaging voor de leerkracht, omdat deze een leersituatie moet creëren die
optimaal is voor alle leerlingen met beperkte tijd en middelen. ICT is een
bruikbaar hulpmiddel dat gebruikt kan worden in het omgaan met leerlingen met
stoornissen. In de tekst worden dyslexie, dyscalculie, autisme en ADHD besproken
als stoornissen waarbij ICT ondersteunden kan werken en een oplossing kan
bieden voor onderwijs op maat binnen de klas. De voorbereiding en invoering van
deze hulpmiddelen zal een hele tijd innemen, maar die wordt terugverdiend bij
het gebruik ervan. Een eerste voorwaarde die gesteld wordt is dat de leerkracht
het nut van differentiatie inziet, waarvan alle leerlingen kunnen profiteren. Een
tweede voorwaarde is de ondersteuning van de directie door middel van materialen.
Leerlingen met
ADHD hebben een sterke impulsiviteit en concentratieproblemen. Plannen gaat
niet zo goed en informatieverwerking loopt niet altijd van een leien dakje door
een overmaat aan prikkels. Dit kan leiden tot sociale conflicten. Deze leerlingen
hebben nood aan succeservaringen, structuur, voorspelbaarheid,
bewegingsvrijheid en ruimte voor creativiteit en enthousiasme. ICT kan hier
bijvoorbeeld helpen door: een hoofdtelefoon met rustige muziek, of een tablet
met rustige natuurfoto’s. Ook visuele hulpmiddelen zijn welkom. Werken met een
computer is gestructureerd en voorspelbaar. De sterkte prikkels van het
beeldscherm duwen andere prikkels naar de achtergrond. De computer is dus een
middel van leren, geen beloning of tijdopvulling. Voor leerlingen met ADHD kan
het fijn zijn dat ze de korte instructies nog eens kunnen beluisteren. deze
kunnen dus opgenomen worden zodat ze later nog eens beluisterd kunnen worden. Ook
fysieke spelcomputers zoals Wii of kinect kunnen helpen, doordat de leerlingen
even hun energie kwijt kunnen. Op digitale dagplanners kunnen consequente en
voorspelbare structuren worden weergegeven. Leerlingen met ADHD kunnen zelf hun
tijd verdelen over de verschillende opdrachten.
Autisme kan zich
op vele verschillende manieren uiten. De leerlingen hebben zeer veel nood aan
vaste structuren en voorspelbaarheid. Als deze doorbroken worden, ontstaat er
angst of boosheid. Sociale contacten lopen zeer moeizaam. Een tablet waarop de
dagplanning te zien is en aangepast kan worden is zeer bruikbaar. Ook een app
met een zandloper waarop te zien is hoeveel tijd er nog is voor een bepaalde
opdracht kan houvast geven. Leerlingen met autisme hebben nood aan duidelijke
regels en hebben ruimte nodig om alleen te werken. Werken met de computer is
gestructureerd, betrouwbaar en voorspelbaar. Autisten begrijpen de logica die
achter de computer beter dan de logica van klasgenoten. De leerling kan zich
beter concentreren op de leerinhoud als hij met een computer werkt.
Leerlingen met
dyslexie kunnen moeilijker lezen en schrijven, dit leidt tot extra inspanningen
tijdens de les. Om te leren schrijven zijn er bepaalde programma’s zoals de app
LetterSchool. Sleeplezen, dmv. een speciale pen helpt bij het leestempo en het
technisch lezen. Op deze manier leren kinderen te lezen zoals ze praten. Er
zijn meelees e-books die in de klas gebruikt kunnen worden om het begrijpend
lezen te ondersteunen of leessoftware zoals Sprint Plus. Ook spellingoefeningen voor dyslectici zijn op
verschillende sites terug te vinden (bv. muiswerk). Mindmaps bieden een mooie
start voor reflectie en schrijfoefeningen om gedachten te ordenen. Ook een spellingcorrector
in tekstverwerkingprogramma’s kan helpen en software die gesproken tekst omzet
in geschreven (dragonnaturallspeaking.com) is ook bruikbaar. Een fluistertelefoon
kan gebruikt worden om te helpen bij de aanlering van de juiste spelling. De
aanpak die voor dyslectici gebruikt wordt moet geïntegreerd worden in de lessen
en ingebed zijn in het pedagogische klimaat. Door het gebruik van de ICT
hulpmiddelen beseffen de leerlingen het belang van lezen en gaat ze het liever
doen.
Dyscalculie is
meer dan enkel een rekenprobleem. Getallen worden door leerlingen met dyscalculie
niet begrepen, maar ook het begrijpen van codes (zoals notenschrift) en oriëntatie
worden erdoor beïnvloedt. Er zijn adaptieve rekensites, zoals rekentuin.nl die
de motivatie van de leerlingen voor wiskunde omhoog moet krijgen. Ook
oefeningen met geld (eurowijs.nl) kunnen een positieve invloed hebben op de
leerlingen.
In de tekst
worden ook zeer veel algemene tips gegeven voor de omgang met
(leer-)stoornissen. Deze heb ik niet mee opgenomen in de samenvatting, omdat de
nadruk van de blog op ICT in het onderwijs gaat.
Bron: Hans Kok, Louis Peeters,
Suzanne Sjoers, Annerieke Verkerk & Bert de Vos, Passend onderwijs werkt met ict, Stichting
Kennisnet Zoetermeer 2013.
Eigen reflectie
(Leer-)stoornissen
komen voor in iedere lesgroep. Het is dus een noodzaak om hier als leerkracht
op in te spelen. Naast aangepaste aandacht en werkvormen geeft ICT inderdaad
veel mogelijkheden. Het is volgens mij wel van groot belang om een goede
kosten-baten analyse op te maken. Wat is de meerwaarde van deze hulpmiddelen
voor de leerling en werken ze niet negatief in op het leerproces van anderen? De
nadruk moet echt liggen op het feit dat de leerlingen meer leren door het
gebruik van de ICT hulpmiddelen, het mag geen tijdsopvulling zijn. Ook moet
erop toegezien worden dat bepaalde leerlingen niet uit de groep vallen doordat
ze altijd alleen op een computer werken, terwijl de rest van de klas samen
oefeningen maakt.
Het opstellen en
uitzoeken van aangepaste ICT hulpmiddelen voor iedere leerling is een zeer
tijdrovend proces. Het lijkt mij dus aangewezen dat de leerkracht zo goed
mogelijk op de hoogte is van het materiaal dat allemaal bestaat, maar dat
hij/zij er enkele uitkiest en zich daar op toespitst.
Een
ondersteuning van de directie is zeer belangrijk, want computers, tablets,
koptelefoons en dergelijke kosten veel geld. Een goede communicatie tussen de
directie en alle leerkrachten is van groot belang. Iedereen moet op een
gelijkaardige manier met de (leer-)stoornissen in zijn/haar klasgroep omgaan.
De hulpmiddelen
die in de tekst worden aangereikt voor leerlingen met ADHD en autisme lijken me
zeer bruikbaar. De voordelen worden duidelijk weergegeven. Voor dyscalculie en
dyslexie blijven de hulpmiddelen eerder beperkt door sites met aangepaste
oefeningen die worden meegedeeld. De oefeningen kunnen als pre-teaching of remediëring
gebruikt worden. Op deze manier moet de leerachterstand beperkt worden, zodat
de motivatie voldoende hoog blijft.
Het is goed om
te weten welke hulpmiddelen er zijn, maar DE oplossing bestaat natuurlijk niet.
De brochure is
opgesteld voor het lager onderwijs, een goede invulling voor secundaire scholen
ontbreekt in het artikel.
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
BeantwoordenVerwijderenOok in Vlaanderen is er al veel werk gedaan op dit vlak door het departement onderwijs, leerkrachten en directies, onderzoekers en ouderverenigingen en dus vul ik dit bericht graag aan met extra informatiebronnen :
BeantwoordenVerwijderenhttp://www.letop.be/ verzamelt en ontsluit zoveel mogelijk informatie over leerstoornissen en STICORDI-beleid (onderzoek, projecten, studiedagen, recensies van boeken...)
http://www.adibib.be geeft toegang tot alle digitale versies van schoolboeken die kunnen aangevraagd worden voor leerlingen met leerstoornissen die studeren met voorleessoftware
Als ouder van een zoon in het derde jaar ASO/wetenschappen met dyslexie heb ik geleerd hoe belangrijk goede ICT-ondersteuning is : mindmaps maken voor vakken als cultuur en geschiedenis of bio, voorleessoftware om woordenschat te oefenen, spelchecks voor taken... Het vraagt een volgehouden inspanningen van leerling, ouders én school.