zondag 28 april 2013

Technostress


Technostress, een begrip waar ik op botste bij het lezen van een krantenartikel(1) over stress op het werk veroorzaakt door de alomtegenwoordigheid van technologische snufjes als de gsm, de smartphone en noem maar op. De stressfactor is dan afkomstig van het werk, waar de gebruiker continu mee geconfronteerd wordt. Hoewel er in het krantenartikel enkel sprake is van technostress op het werk (92% van de ondervraagde werknemers zou hieraan lijden), denk ik dat de link naar het onderwijs snel kan worden gelegd.

Transmitter van stress

Ik las in verschillende blogberichten over het toetreden van de tabletcomputer in het onderwijs, onder andere in het blogbericht van Frederik Malfroot(2). Via zijn artikel las ik een artikel(3) waaruit bleek dat zelfs onze minister van Onderwijs, Pascal Smet, het gebruik van de tablet op school aanprijst. Belangrijker (voor dit blogbericht), las ik dat de leerlingen van het Sint-Pieterscollege de iPad blijkbaar dagelijks meebrengen naar school (de iPad kan dus blijkbaar ook thuis gebruikt worden). Wat meer is, uit een nieuwsuitzending van VTM(4) blijkt dat de leerlingen ook spelletjes (zoals Angry Birds) mogen installeren op de tabletcomputer. Hieruit leid ik af dat de tabletcomputer ook thuis kan en mag gebruikt worden voor privé-aangelegenheden, hoewel ik hiervoor geen duidelijke bevestiging vind.

Waar wil ik hier nu mee heen? Wel, net zoals werknemers het steeds moeilijker krijgen werk en privé gescheiden te houden (door de communicatiemiddelen die nodig zijn of aangeboden worden op het werk) en daardoor na het werk steeds geconfronteerd worden met werkdruk, vrees ik dat dit bij leerlingen misschien ook zo kan zijn/worden. De leefwereld van de leerling wordt binnengedrongen door de schoolwereld (een negatieve verwoording van 'we proberen aan te sluiten op de leefwereld van de leerlingen). Leerlingen die hun vrije tijd graag doorbrengen op een (tablet)computer worden misschien voortdurend herinnerd aan de school en schoolwerk. Steeds denken we aan het afstemmen van de school op de leefwereld van de leerlingen, maar daar zijn volgens mij ook enkele gevaren aan verbonden. Als de school en het schoolwerk als een negatief iets beschouwd worden, dan kan de tablet hiermee 'besmet' raken en ook gelinkt worden aan negatieve ervaringen of gedachten.

Stress door techno

Technostress heeft blijkbaar ook nog een andere betekenis. Ik las een (ouder) artikel(5) waarin technostress niet veroorzaakt wordt door de alomtegenwoordigheid van technologie en de manier waarop het  de grens tussen werk en privé steeds kleiner maakt, maar wel de stress veroorzaakt door het gebruik van technologische snufjes. Trage computers, beschadigde bestanden, leren werken met nieuwe software, etc. kunnen ook leiden tot stress. Het artikel vermeldt de 'computer hassles scale' door Richard A. Hudibergs. Aan de hand van deze test kun je nagaan in welke mate je zelf leidt aan technostress (in de tweede betekenis). Verschillende testitems van de test zijn herkenbaar in het onderwijs, ik zie me dus genoodzaakt ook deze soort technostress aan het onderwijs te linken.


Kortom, de technologie maakt het moeilijker werk en privé gescheiden te houden, wat kan leiden tot stress. Maar ook de technologie zelf (althans het gebruik ervan) kan leiden tot stress. Hoewel ik zelf erg gefascineerd ben door alles wat te maken heeft met ICT, kan ik me inbeelden (en stelde ik soms zelfs vast) dat collega's/medeleerlingen een negatieve houding aannemen tegenover de computer, mede door de link naar (school)werk. De interesse in ICT neemt af, hoewel een computer zo veel meer te bieden heeft dan enkel werk. Een effect dat niet erg wenselijk is, me dunkt.

Of deze technostress ook in het onderwijs in die mate leeft, betwijfel ik. Het is echter een mogelijkheid die we naar mijn gevoel niet mogen uitsluiten en waakzaam voor moeten zijn. 


Bronnen:

(1) Het Nieuwsblad, (2013). Gsm’s en smartphones van het werk creëren ‘technostress’ bij personeel. [ONLINE] geraadpleegd via: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20130423_005520766. [laatst geraadpleegd op 25/04/2013].


(2) Malfroot, F., (2013). De tablet in het onderwijs. [ONLINE] geraadpleegd via: http://onderwijs-technologie.blogspot.be/2013/04/de-tablet-in-het-onderwijs.html. [laatst geraadpleegd op 26/04/2013].

(3) Cludts, D., (2013). Onderwijsminister roept tabletscholen op om voorbeeld te zijn. [ONLINE] geraadpleegd via: http://www.zdnet.be/article/148931/onderwijsminister-roept-tabletscholen-op-om-voorbeeld-te-zijn/. [laatst geraadpleegd op 26/04/2013].

(4) VTM-nieuwsbericht, (2012). [ONLINE] geraadpleegd via: http://nieuws.vtm.be/binnenland/201203011548-leerlingen-verplicht-om-ipad-aan-te-schaffen. [laatst geraadpleegd op 26/04/2013]

(5) TimesHigherEducation, (1997). Students suffer technostress. [ONLINE] geraadpleegd via: http://www.timeshighereducation.co.uk/102465.article. [laatst geraadpleegd op 26/04/2013]

3 opmerkingen:

  1. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. De stress die men kan beleven tijdens het gebruik van ICT kan inderdaad in sommige gevallen afkomstig zijn door de moeilijkheid om werk en privé leven gescheiden te houden of nog door de technische problemen zoals beschadigde bestanden, met nieuwe programma’s of softwares leren werken of trage computers. Wanneer ik over technostress denk, bekijk ik dat vanuit een ander standpunt. Ik bekijk de stress die men beleeft vooral vanuit de context van de doeleinden waarvoor de ICT gebruikt wordt.
    De technologische ontwikkeling van de laatste decennia in de ICT heeft de snelheid van productieprocessen en werkprestaties verhoogt door de versnelling van informatie uitwisseling. Een groot belang wordt gehecht aan innovatie in de ICT-sector (Van Damme et al., 2005). Een maatschappij zal competitiever zijn indien ze een efficiëntere ICT-uitrusting heeft (en dat haar werknemers het ook efficiënt kunne gebruiken). De versnelling van de werkprestaties bij het gebruik van ICT is nu een norm geworden en maakt deel uit van de dingen die men verwacht. Het is soms zo dat door de nieuwe ICT mogelijkheden iemand 24 uur op 24 beschikbaar moet zijn om aan die eis van versnelling te voldoen. De ICT heeft ook de mogelijkheid gegeven om in een zeer korte tijdspanne veel verschillende zaken te bewerken, wat het aantal bezorgdheden in die zeer korte tijdspanne verhoogt. In geval van technische problemen wordt het hele werkproces stopgezet en bestaat er de onzekerheid van de tijdsduur dat het inactief blijft.
    Ik ben dus van mening dat de stress gebonden aan de ICT niet van de ICT zelf komt maar van het gebruik die ervan gemaakt wordt. Daarbij is er ook het feit dat de snelheidsmogelijkheden van informatieuitwisseling die de ICT heeft meegebracht een norm geworden is. Wanneer iets mis is met de ICT en dat het proces gestopt is, wordt geduld een deugd.


    Bron:
    van Damme, M., de Haan, J., Kraan, K., Kwakkelstein, T., de Leede, J., Steijn, B., Tijdens, K., 2005. "Verzonken technologie. ICT en de arbeidsmarkt." Geprint in Den Haag op juni 2005. Sociaal en Cultureel Planbureau, werkdocument 114, pg: 162. Online verkrijgbaar: www.scp.nl/dsresource?objectid=20825&type=org

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Volledig mee akkoord, Tom. Zoals besproken in het eerste deel van de blog, kan technologie, ICT en noem maar op een verstikkend effect veroorzaken bij de gebruikers. 24/7 bereikbaar zijn wordt inderdaad de norm, we kennen allen wel een of meerdere personen die daardoor een 'burn-out' beleven.
      Ik vraag me af of dit in het onderwijs ook het geval zal zijn. Veel ligt volgens mij in onze eigen handen; we geven zelf aan in welke mate we bereikbaar (willen) zijn en op welke manier. Zolang hier van hogerop geen zware vereisten worden opgelegd, denk ik dat het goed zit.

      De stress afkomstig door technologie (en alles wat fout kan lopen) mag men volgens mij niet zomaar minimaliseren. Het vertrouwen dat we soms leggen in onze laptop of usb-stick is soms zo groot dat we vaak niet stilstaan bij eventuele fouten. Wel reeds een hele verbetering bij vroeger, waar je het vaak met één papieren versie moest stellen. Altijd backups maken lijkt dan weer omslachtig...

      Verwijderen