dinsdag 16 april 2013

Videoanalyse - videofeedback in de les lichamelijke opvoeding?!




Onlangs stootte ik op dit Nederlands artikel: “Als je het ziet, dan weet je het!” . Een onderzoek over het gebruik van videofeedback in de lessen lichamelijke opvoeding in Nederland. Dit onderzoek ging specifiek over het lesgeven aan kinderen met een spraak- en taalbeperking. De videofeedback werd ter ondersteuning gebruikt in de les lichamelijke opvoeding. 


  • ·       Software

TimeWarp is het software programma dat in dit onderzoek gebruikt werd. Volgens de onderzoekers is dit programma interessant om bepaalde momenten/bewegingen visueel aan te tonen, vooral door het gebruik van het tekenmateriaal. Tevens werd het softwareprogramma ‘Fairplay’ genoemd, als eventueel alternatief.  

De onderzoekers halen het voorbeeld van een eenvoudige voorwaartse koprol aan. Door de beweging te filmen of een demonstratie te tonen, zien de leerlingen wat juist de bedoeling is. Door het beeld stop te zetten en de beweging te ontleden en te vereenvoudigen m.b.v. de ‘tekentool’  zien de leerlingen effectief wat de beweging inhoudt. Wanneer de leerlingen zich in de beweging klein moeten maken, wordt er op het touchscreen  een bolletje getekend. Daarna tekenen de docenten een verticale streep om het opstaan na het rollen aan te tonen. Ook kan deze tool gebruikt worden om bijvoorbeeld looplijnen uit te tekenen bij een doelspel. 


  • ·         Onderzoeksopzet

Om een vergelijking te kunnen maken hebben de onderzoekers verschillende groepen gemaakt. Elke groep heeft dezelfde lesinhoud gekregen, maar sommige groepen werden ondersteund door videofeedback en andere niet. Er werd systematisch bijgehouden hoe vaak de leerlingen in deze les tot de juiste uitvoering kwamen, dit met de aandachtspunten die de leerkrachten gaven in het achterhoofd. 


  • ·         Resultaten

Ondanks dat er op basis van de resultaten van uitvoering weinig verschillen werden opgemeten tussen de verschillende groepen, waren de onderzoekers toch positief over de effecten van het gebruik van videofeedback. Volgens deze onderzoekers was er zeer veel  enthousiasme en motivatie bij zowel de leerlingen, als de leerkrachten die gewerkt hebben met de videofeedback. De reden hiervoor is dat het zeer interessant en boeiend blijkt te zijn voor de leerlingen om visuele feedback te krijgen meteen nadat ze oefening hebben afgewerkt. Op deze manier zouden de leerlingen zichzelf snel kunnen verbeteren of controleren. 

“Het leek alsof er een soort bewustwording optrad bij de leerlingen.”

Het werken met dit systeem zou bij een deel van deze specifieke groep (taal- en spraakbeperkte leerlingen) gezorgd hebben voor de bevordering van het spreken. Dit mede doordat de leerlingen concreet zouden kunnen aanwijzen en laten zien wat ze willen vertellen. Deze succeservaringen zouden volgens de onderzoekers zowel positief zijn voor de leerlingen als voor de leerkrachten. 


  • ·         Mogelijkheden volgens de onderzoekers:


o   De leerlingen gericht naar bewegingen en gedrag laten kijken, waardoor ze zelf kunnen zien wat goed is en wat er verbeterd kan worden.
o   De oefenstof hoeft niet aangepast te worden, videofeedback is een hulpmiddel voor de aangeboden lesstof.
o   Je kan kiezen om het aan de hele groep te tonen of in andere gevallen in een meer veilige sfeer (1-1 situatie).
o   Videofeedback kan gebruikt worden in combinatie met een touchscreen.
o   Er is een mogelijkheid om beelden op te nemen en naast elkaar af te spelen, dit om vergelijkingen te kunnen maken.
o   Het beeld kan vertraagt of stopgezet worden om ondertussen verbale feedback te geven.


  • ·         Uitdagingen/aandachtspunten volgens de onderzoekers:


o   Tijdrovend voor de leerkracht om het systeem onder de knie te krijgen.
o   Aanschaf van de nodige materialen. De laptop, het touchscreen en de camera dienen van goede kwaliteit te zijn.
o   Aanpassing van de organisatie van de les. Lesmaterialen moeten correct opgesteld worden t.o.v. de camera. Dit is anders naargelang het lesonderwerp (koprol vs doelspelen).


  • ·         Videoanalyse: ‘een hype’ of een ‘must have’?

Johan Walraven (Videoanalyse: ‘een hype’ of een ‘must have’?) maakt in een gerelateerd artikel een onderscheid tussen enerzijds bewegingsanalyse en anderzijds videoanalyse (videofeedback). Bewegingsanalyse is, volgens hem, een nauwkeurig meetproces waar men d.m.v. het aanduiden van ‘key-points’  tot de ideale biomechanische houding/beweging kan komen (bijv. juiste positie op de fiets, loopanalyse, …). Met videofeedback kan je, volgens Walraven, de sporter een beeld geven van zijn/haar bewegingsuitvoering. Volgens hem kan videofeedback zowel als tactisch middel of als registratie van een beweging/houding gebruikt worden. Het interessante aan videofeedback vindt hij het “freezemoment”. Op deze manier kan de leerkracht effectief de beweging of het spel stopzetten om verbale feedback te geven over die bepaalde situatie. Volgens Walraven volstaat videofeedback om de leerling in kwestie een globaal beeld te geven van zijn/haar prestatie. 


  • ·         Reflectie

Als leerkracht lichamelijke opvoeding vind ik alle nieuwe tools die een meerwaarde bieden aan de sportles interessant. Nu ICT niet meer weg te denken is uit het dagelijks leven en dus ook niet uit het onderwijs, lijkt het mij zeker interessant om deze nieuwe technologieën te gebruiken in de lessen lichamelijke opvoeding. Ik denk wel dat de leerkrachten en de directie samen moeten afwegen wat voor hun school en dus ook voor hun doelgroep het interessantste systeem zou zijn. Zo heeft het volgens mij geen zin om als lagere school een investering te doen in een systeem van bewegingsanalyse waar men m.b.v. ‘keypoints’ en een ‘stickmodel’ het lichaam gaat opdelen in segmenten om dan biomechanisch de perfecte beweging te gaan creëren. Dit lijkt me dan wel eerder interessant voor (top)sportscholen en universiteiten. Voor een reguliere lagere of secundaire school lijkt het mij voldoende om te investeren in een goede camera en scherm om dan bewegingen en spelsituaties te kunnen opnemen, stopzetten en vertraagd afspelen om zo de leerlingen inzicht te doen krijgen in hun eigen bewegingsmogelijkheden. Als het gaat om leerlingen met auditieve of communicatieve beperkingen lijkt het me interessant om te kiezen voor een vorm van videofeedback met een softwareprogramma zoals TimeWarp waar men tevens gebruik maakt van een touchscreen om de leerlingen visueel extra te ondersteunen. 

Ik denk zeker dat elke vorm van videofeedback, in welke gradatie dan ook een meerwaarde kan zijn voor de les lichamelijke opvoeding. Het is volgens mij niet haalbaar om dit elke sportles te gebruiken, maar het lijkt me wel mogelijk om dit via een project te organiseren, voor een bepaalde periode. Op deze manier kan de leerkracht specifiek de meest interessante onderwerpen en sporten kiezen waar videofeedback optimaal zou zijn ter ondersteuning. Er moet natuurlijk ook rekening gehouden worden met het aantal leerlingen. Indien de groep te groot is lijkt het me niet interessant aangezien de lestijden meestal kort zijn en de leerlingen dan niet genoeg in beweging gaan zijn. Het lijkt me positiever om met kleinere groepen te werken of eventueel enkel met leerlingen die het moeilijk hebben met een bepaalde beweging onder de vorm van een inhaalles.


  • Bronnen:
    • Thijs Holkers en Marlies Semmekrot; ‘Als je het ziet, dan weet je het!’; De meerwaarde van videofeedback bij leerlingen met communicatieve beperkingen; Vakblad van KVLO: Lichamelijke Opvoeding;  nr.9; 26/10/2012

    • Johan Walraven; Videoanalyse: ‘een hype’ of een ‘must have’?; Vakblad KVLO: Lichamelijke Opvoeding;  nr.9; 26/10/2012

  • Link voor pdf download van artikels:

·                    www.kvloweb.nl 

      Vincent Geerts
 

8 opmerkingen:

  1. Zeer interessant artikel en blog. In mijn vrije tijd geef ik gymnastiekles. Ik kan me best voorstellen dat dit bij vele leerlingen kan helpen om hun bewegingen beter te kunnen analyseren. Zeker bij de gegeven doelgroep, die het moeilijk hebben om zichzelf uit te drukken. Het is immers al langer aangetoond dat visuele prikkels een extra bijdrage zijn bij het leren (dual channel assumptie). Ook het idee om daarbij Timewrap te gebruiken is leuk. Op hoger niveau gaan bewegingen vaak zo snel (denk maar aan salto's en dergelijke) dat het moeilijk wordt voor leerlingen om te weten wat ze exact doen met hun lichaam. Door de beweging mooi op te delen wordt dit veel overzichtelijker voor de leerlingen.
    Een extra pluspunt is dat je als leerkracht niet alles zelf meer moet voordoen, je kan een goed voorbeeld vinden bij je leerlingen en dit opnemen!

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Waarom deze technologie niet eens toepassen op de leerkracht en zijn manier/kwaliteit van lesgeven en klasmanagement. Beginnende leerkrachten klagen soms over het ontbreken van enige feedback op hun onderwijsprestaties, omdat de mentor geen tijd heeft, of omdat er geen mentor is. Op deze manier zou hij collega`s kunnen vragen de video te bekijken en feedback te geven. Hier zouden interessante discussies en leermomenten kunnen ontstaan tussen leerkrachten: `waarom doe je dit zus of zo...`.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Inderdaad interessant.
    Maar dan spreek je niet echt van de "technologie toepassen", maar van de leerkracht filmen, wat ook interessant is natuurlijk! Bij de leerlingen ging het over effectief de sporttechnische houdingen en bewegingen analyseren, stopzetten, vertragen en vergelijken.
    Maar inderdaad, gewoon je camera opstellen, je les filmen en achteraf bekijken lijkt me zeker ook nuttig. Je hebt er niemand voor nodig en je ziet dan dingen die je anders niet zouden opvallen.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Ik ga akkoord met jullie opmerkingen; lijkt me inderdaad een relatief eenvoudige manier om bepaalde leerprocessen te vergemakkelijken en te versnellen. Het gebruik van videofeedback of videoanalyse valt in zekere zin te vergelijken met het gebruik van spiegels in sportscholen en balletzalen - hoewel je daarbij natuurlijk het voordeel niet hebt dat je het beeld kan vastzetten of terugspoelen. Maar toch, als je je eigen lichaam kan bekijken, leer je nu eenmaal vaak meer bij over de bewegingen die je maakt.
    Daarnaast lijkt het me ook voor bepaalde situaties in het buitengewoon onderwijs een handige toepassing. Niet alleen voor sportlessen of tijdens sessies om motorische vaardigheden te verbeteren, maar ook in het algemeen om bepaalde sociale vaardigheden te verbeteren. Men gebruikt nu vaak al spiegels om het (zelf)bewustzijn en zelfconcept van (zwaar) mentaal gehandicapte kinderen te verhogen, dus dit ligt in zekere zin in het verlengde hiervan.
    Ten slotte nog een heel praktisch voordeel van het gebruik van videoanalyse en -feedback tijdens lessen lichamelijke opvoeding: het fysiek contact tussen leerkracht en leerling kan op deze manier ook verminderd worden. Dat komt misschien over als overdreven paniekzaaierij, maar tegenwoordig is er niet zoveel meer nodig om de aanrakingen van de behulpzame leerkracht die uitlegt hoe je van handstand naar koprol moet, verkeerd te interpreteren.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Ik vind dat inderdaad toch wat paniekzaaierij.

    Lichamelijk contact is nu eenmaal een onderdeel van de les lichamelijke opvoeding. Het is aan de leerkracht om dit contact te beperken tot effectieve momenten waar het veiliger en aangewezen is om hulp te bieden. Van de leerkracht wordt ook verwacht dat hij de leerlingen elkaar laat helpen indien mogelijk, aangezien dit in de eindtermen vermeld staat.

    Ik denk ook niet dat je door videoanalyse te gebruiken geen helper meer nodig hebt bij een handstand doorrollen.

    Maar ik snap wel je punt dat de leerkracht voorzichtiger moet omgaan met lichamelijk contact bij de leerlingen in vergelijking met vroeger.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Binnen mijn werk als kinesitherapeut binnen de topsportschool maken wij ook gebruik van video-analyse voor letselpreventie zowel in het water als op het land (droogtraining/houdingstraining/krachttraining). Hierbij zijn de atleten meestal in korte shortjes of onderbroek. Dit is noodzakelijk om op een correcte manier de bewegingen te analyseren. In mijn ogen valt dit niet onder paniekzaaierij wanneer er een degelijk beleid is rond het gebruik en de verspreiding van het materiaal.
    Ook wil ik kort even aanhalen dat er inderdaad geen speciale software nodig is om met film en beeldmateriaal te werken. Een degelijke camera is in de meeste gevallen voldoende om de beelden te analyseren.
    Vincent heeft in mijn ogen volledig gelijk in zijn analyse en reflectie.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Ik ben het zeker eens met jullie dat lichamelijk contact niet te vermijden valt tijdens lessen lichamelijke opleiding. En inderdaad, zoals Nils aangeeft, met een degelijk en duidelijk beleid rond het gebruik en de verspreiding van materiaal - maar ook natuurlijk rond gepast lichamelijk contact - hoeft er helemaal geen ruimte te zijn voor paniekzaaierij.

    Mijn punt was inderdaad vooral dat leerkrachten nu voorzichtiger moeten zijn dan vroeger als het aankomt op lichamelijk contact. Geruchten ontstaan immers heel snel en dan kan de situatie soms niet meer rechtgetrokken worden. Maar goed, dit is allemaal bijzaak en naast de kwestie. :) Ik ben het in ieder geval eens met Nils dat je gelijk hebt met je analyse en reflectie.

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Als L.O.-leerkracht vind ik dit een interessant artikel, ook de reacties zijn verrassend. Ik had er bij het lezen van het artikel niet bij stilgestaan dat één van de mogelijke voordelen zou kunnen zijn dat de leerkracht minder fysiek contact met de leerlingen heeft bij gebruik van video-feedback. Persoonlijk vind ik dit geen voordeel, elke leerkracht/opvoeder moet in elke les gepast omgaan met fysiek contact. Misbruik hiervan ligt vaak niet in de hoeveelheid van het fysieke contact, maar wel in ongepast contact.
    Dichter aanleunend bij dit artikel, het gebruik van videofeedback kan zeker tijdens specifieke sportlessen een meerwaarde zijn. Het zien van een correcte beweging, en die vergelijken met je eigen uitgevoerde beweging is zeker een interessant hulpmiddel. Voor een hoger niveau topsport/universiteit is het bijkomend gebruik van bewegingsanalyse ook al bijna een must.
    Zoals al eerder gemeld is het gebruik van videofeedback niet gemakkelijk haalbaar voor alle onderwijsgroepen. Bijvoorbeeld lager onderwijs met grote klassen(tijdsgebrek), buitengewoon onderwijs met zwakbegaafde kinderen die niet zelfstandig werken(extra leerkracht nodig om te filmen), de nodige infrastructuur + materiaal moet voorhandig zijn.
    Een laatste puntje waar men ook op moet letten is dat de ouders de toestemming moeten geven om beeldmateriaal van hun kinderen te laten maken.

    BeantwoordenVerwijderen