Samenvatting
In tegenstelling tot Nederland en de Scandinavische landen, worden in het Vlaamse onderwijs weinig tablets gebruikt. Hedendaags telt Vlaanderen amper één school (nl. het secundair onderwijs Sint-Jozef Sint-Pieter in Blankenberge) waar alle leerlingen tijdens de lessen tablets hanteren. Dit is onder meer toe te schrijven aan de digitale handboeken die weinig origineel zijn. In de meeste gevallen zijn deze maar PDF-bestanden van het handboek, hetgeen weinig interactie uitlokt bij de leerlingen. Doordat de vraag bij de uitgeverijen echter beperkt blijft, wordt een grote investering (en dus verbetering van het materiaal) alsmaar uitgesteld. Kortom, de papieren handboeken zullen nog enige tijd meegaan in het Vlaamse onderwijs!
Reflectie
In deze hoogtechnologische samenleving is het gebruik van een smartphone, een laptop en/of een tablet haast een gewoonte geworden. Wanneer er echter gekeken wordt naar het tabletgebruik op school, waar dit artikel zich op focust, blijkt dit in Vlaanderen nog geen evidentie te zijn. Dit in tegenstelling tot de vele voordelen die tablets bieden. Enkele pluspunten zijn:
- Mogelijkheid tot differentiatie en zelfsturend onderwijs: In de Specifieke Lerarenopleiding van de VUB werd reeds meerdere malen gewezen op het belang van 'gedifferentieerd lesgeven'. Tablets bieden de mogelijkheid om op een eenvoudige manier onderwijs op maat van de leerlingen te leveren (tempodifferentiatie) en extra ondersteuning te bieden aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (o.a. Vanhemelryck en Van Assche, 2013; Bulckaert, 2015; Huygen, 2015). Tablets zorgen er met andere woorden voor dat verschillen tussen leerlingen worden opgemerkt en hier positief op wordt ingespeeld, hetgeen ik aanmoedig. Logischerwijze brengt dit ook enkele gevolgen met zich mee voor de leerkracht. Deze vervult minder de rol van vakexpert die frontaal lesgeeft, maar begeleidt de leerlingen eerder als een soort coach die zorgvuldig de vorderingen van de leerlingen opvolgt en bijstuurt indien nodig (Vanhemelryck en Van Assche, 2013; Stevens, 2015). Natuurlijk is het niet de bedoeling dat tablets elke les worden gebruikt. Het is pas door tablets efficiënt te gebruiken, dat het probleemoplossend denken van de leerlingen wordt aangescherpt (Stevens, 2015).
- Gebruiksvriendelijke, lichte informatiebron: Tablets zijn erg handig om snel (en overal) informatie op te zoeken (mits een goede internetverbinding). En wordt er niet gezegd dat indien je zelf iets opzoekt, je het ook beter onthoudt? Daarnaast is een tablet, vergeleken met leer- en werkboeken, erg licht. Geen gezeul meer met zware boekentassen, tablets zijn voordelig voor de rug van leerlingen. Als toekomstige leerkrachten zijn we hier toch ook mee begaan? Verder worden de ICT-vaardigheden van de leerlingen aangescherpt door tablets te gebruiken (Verheyden, 2015). Hopelijk zorgt dit dan ook voor een bredere kijk bij de leerlingen (cf. het is niet enkel een toestel om te gamen of sociale media te checken).
- Grotere betrokkenheid bij leerlingen: Onderzoek heeft uitgewezen dat indien tablets gebruikt worden tijdens de les, het welbevinden en de motivatie van de leerling toeneemt (Vanhemelryck en Van Assche, 2013). We hebben allemaal wel eens een les meegemaakt die ons minder interesseerde. Moesten er op dat moment tablets worden ingezet, prikkelde het onze interesse mogelijks meer. Hierbij dient men wel in acht te nemen dat tabletgebruik niet automatisch leidt tot betere cijfers op school (zie OESO rapport) (Belga/RR, 2015; Van Belle, 2015). Meer nog, indien de leerkracht niet zorgt voor voldoende afwisseling tijdens (maar ook tussen) de lessen, zal het tabletgebruik op school vermoedelijk minder positief onthaald worden bij de leerlingen (Bulckaert, 2015). Tablets bieden dan wel de mogelijkheid om de leerstof interactief, spelenderwijs aan te brengen en kan de opdrachten nauwer laten aansluiten bij de leefwereld, talenten en interesses van de leerlingen, het dient nog steeds als leermiddel (en dus niet als gadget) gebruikt te worden (Vanhemelryck en Van Assche, 2013; Bulckaert, 2012 en 2015; Huygen, 2015). Tablets moeten met andere woorden wel degelijk een meerwaarde bieden van zodra ze worden ingezet in het onderwijs.
- Sterk technisch team nodig: Eén van de vele uitdagingen heeft te maken met het feit dat de desbetreffende school best een ICT-coördinator aanwijst die personeelsleden de nodige ondersteuning biedt bij het tabletgebruik op school (Vanhemelryck en Van Assche, 2013). Daarnaast is het belangrijk dat het gehele leerkrachtenteam achter het tabletgebruik staat, het moet passen binnen het gehele plaatje (het pedagogische project). Hiermee bedoel ik echter niet dat elke leerkracht een tablet moet gebruiken tijdens zijn/haar les. Een recent artikel uit De Standaard toonde aan dat er een positief verband bestaat tussen tabletgebruik op school en het krijgen van stress bij leerkrachten (voornamelijk de oudere generatie) (Ysebaert, 2016). Door ook deze leerkrachten te ondersteunen en de nodige hulp te bieden bij allerhande technologische vernieuwingen, worden mogelijks frustraties vermeden. Er is niets zo vervelend als werken met een hulpmiddel dat je zelf niet begrijpt. Regelmatige (technologische) bijscholingen zullen eveneens belangrijk zijn, alsook het uitwisselen van informatie en tips met het leerkrachtenteam.
- Ontbreken van handige en ondersteunende apps: Hedendaags bestaat er in het Vlaamse onderwijs een "app-gap" (Vanderhoven en Van Hove, 2016). Zoals dit artikel reeds duidelijk aangaf, vinden Vlaamse leerkrachten digitale handboeken weinig origineel. Er zijn geen goede ondersteunende apps beschikbaar (Alsteens, 2016). Hieruit vloeien volgende vragen voort: Waarom zouden we tablets gebruiken op school, indien de apps de wensen overlaten? Waarom zouden we handboeken vervangen door tablets indien deze slechts een digitale kopie van het handboek zijn? Een artikel uit Klasse (2012) heeft niets voor niets de titel "De beste app is de leraar". De leerkracht vervult een belangrijke rol die niet onderschat mag worden. Verder kan men zich afvragen waarom scholen tabletgebruik zouden toestaan, aangezien leerlingen thuis al voortdurend bezig zijn op hun smartphone, laptop en/of tablet. Is dit wel gezond?
- Afleiding voor leerlingen: Uit onderzoek is gebleken dat leerlingen sneller afgeleid zijn indien tablets gebruikt worden (Vanhemelryck en Van Assche, 2013). Mogelijks is dit, naast de kostprijs, eveneens een belangrijke reden waarom scholen geen tablet (durven te) gebruiken. Een kritische kanttekening die hierbij gemaakt kan worden: het is de rol van de leerkracht om de leerlingen in te lichten over de gevaren van het Internet en duidelijk mee te geven dat Internet voor meer gebruikt wordt dan enkel maar het checken van sociale media en het spelen van games.
Besluit
Hoewel tablets heel wat voordelen bieden vergeleken met de doodnormale handboeken, ben ik van mening dat ze het onderwijs niet mogen overheersen indien ze enkel en alleen maar gebruikt worden als cool gadget. Naast een papieren boek kunnen ze perfect gebruikt worden tijdens de les. Het kan zowel voor de leerkracht als de leerlingen een handig hulpmiddel zijn en een didactische meerwaarde bieden indien het efficiënt gebruikt wordt. Daarenboven dient men geen tablet te gebruiken tijdens elke les. Variatie is een sleutelwoord! Een ICT-coördinator lijkt me tevens een goede zet. Op deze manier kan de nodige ondersteuning geboden worden aan zij die het nodig hebben en kunnen handige tips onderling uitgewisseld worden. Men kan als het waren leren van elkaar!
Een tablet gebruiken als boek achter glas? Nee.
Een tablet gebruiken als interactieve tool? Ja.
Een tablet gebruiken als interactieve tool? Ja.
Referenties
Artikels:
Alsteens, L., iPad is nog te vaak 'boek achter glas'. 18 februari 2016. De Standaard. Geraadpleegd op 22 maart 2016. <http://www.standaard.be/cnt/dmf20160217_02134503>
Alsteens, L., Tablets breken niet door op Vlaamse scholen. 18 februari 2016. De Standaard. Geraadpleegd op 22 maart 2016. <http://www.standaard.be/cnt/dmf20160217_02135188?utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+dso-nieuws-binnenland+%28De+Standaard+Online%3A+Binnenland%29>
Overige bronnen:
Belga/RR, OESO: 'Leerlingen die meest met computer werken hebben slechtste resultaten'. 15 september 2015. Knack. Geraadpleegd op 25 maart 2016. <http://www.knack.be/nieuws/wereld/oeso-leerlingen-die-meest-met-computer-werken-hebben-slechtste-resultaten/article-normal-605283.html>
Bulckaert, W., Tablets op school: de beste app is de leraar. November 2012. Klasse. Geraadpleegd op 25 maart 2016. <https://www.klasse.be/archief/tablets-op-school-de-beste-app-is-de-leraar/>
Bulckaert, W., Tablets op school? Zo pak je het aan! 5 juni 2015. Klasse. Geraadpleegd op 25 maart 2016. <https://www.klasse.be/1998/tablets-op-school-zo-pak-je-het-aan/>
Huygen, M., Zin en onzin van tablets in de klas. 6 november 2015. NRC.nl. Geraadpleegd op 25 maart 2016. <http://www.nrc.nl/next/2015/11/06/zin-en-onzin-van-tablets-in-de-klas-1554304>
Stevens, C., De iPad-school: het onderwijs van de toekomst? 15 ndecember 2015. Het Laatste Nieuws. Geraadpleegd op 25 maart 2016. <http://www.hln.be/hln/nl/33722/Vacature/article/detail/2557069/2015/12/15/De-iPad-school-het-onderwijs-van-de-toekomst.dhtml>
Van Belle, B., 'Meer technologie leidt niet tot betere kennis'. 15 september 2015. De Standaard. Geraadpleegd op 25 maart 2016. <http://www.standaard.be/cnt/dmf20150915_01867984>
Vanderhoven, E. en Van Hove, S., Mind the app-gap! Tablet-scholen in het secundair onderwijs vinden aanbod educatieve apps ontoereikend. 2 september 2015. Mediawijs.be Geraadpleegd op 25 maart 2016. <https://mediawijs.be/nieuws/mind-app-gap-tablet-scholen-het-secundair-onderwijs-vinden-aanbod-educatieve-apps>
Vanhemelryck, K. en Van Assche, L., Swipen is het nieuwe leren. September 2013. Klasse. Geraadpleegd op 25 maart 2016. <https://www.klasse.be/archief/swipen-is-het-nieuwe-leren/>
Verheyden, L., 7 redenen voor een smartphone in de klas. 4 juni 2015. Klasse. Geraadpleegd op 25 maart 2016. <https://www.klasse.be/1394/7-redenen-voor-een-smartphone-in-je-klas/>
Ysebaert, T., 'Tablet geeft oudere leraressen stress'. 2 maart 2016. De Standaard. Geraadpleegd op 25 maart 2016. <http://www.standaard.be/cnt/dmf20160301_02159433>
Hallo Jolien, ik vind je artikel interessant en het onderwerp is zeker iets wat actueel is.
BeantwoordenVerwijderenIk ben het met je eens dat tablets ingezet moeten worden als interactieve tool en niet als leuk speeltje. Ik denk dat het voor een school belangrijk is om eerst na te gaan welke problemen ze met het gebruik van tablets willen oplossen en niet eerst de hardware aanschaffen. Ik denk dat het probleem van het gebruik van tablets is dat veel leerkrachten hier niet voorbereid op zijn. Als een school graag tablets wil introduceren in de klassen, maar de leerkrachten staan hier eerder weigerachtig tegenover, dan gaat het concept in mijn ogen niet werken. Goed onderwijs is afhankelijk van goede leerkrachten, dus de voorwaarde om dit concept te laten slagen lijkt mij de overtuiging van de leerkracht betreffende het gebruik van tablets in de klas.
Iets wat ook belangrijk is om mee te nemen in deze discussie is de mening van ouders. In Nederland is in 2013 de eerste Steve Jobs-school geopend, waarbij de Ipad een grote rol speelt, maar ouders waren bang dat leerlingen door de Ipad minder goed zouden leren schrijven of lezen. Andere ouders zagen juist dat hun kinderen met zin naar school gingen, waar zij op een 'normale' school buiten de boot dreigden te vallen.
Ik sluit me dan ook volledig aan bij je besluit: variatie is een sleutelwoord!
Dag Rigoberta,
VerwijderenBedankt voor je kritische opmerkingen!
Zelf vind ik het spijtig dat leerkrachten zo terughoudend zijn wat betreft het invoeren en gebruiken van nieuwe technologieën (als hulpmiddel) tijdens de les. Aangezien we hedendaags leven in een hoogtechnologische samenleving stel ik me dan ook de vraag of het wel verantwoord is indien leerkrachten hier geen gebruik van maken (zie ook mijn commentaar op het blogbericht van Anil Demir)?
Alvorens een school tablets aanschaft, moet er inderdaad voldoende tijd en aandacht besteed worden aan het gebruik ervan binnen de klaspraktijk. Indien dit niet gedaan wordt, zal niet elk personeelslid op de hoogte zijn en worden de tablets op school mogelijks niet maximaal benut, wat een zonde is van het geld (de investering). Tijdens dergelijke bijeenkomst/vergadering zou (bij voorkeur) ook het gehele leerkrachtenteam aanwezig moeten zijn. Door met elkaar te discussiëren, de voordelen te bespreken,… wordt onderling veel informatie uitgewisseld en wordt ook eens gepeild naar de meningen van de personeelsleden onderling. Misschien kan men zelf enkele leerkrachten uitnodigen van scholen die hedendaags regelmatig tablets inzetten tijdens het lesgebeuren? Op deze manier kan er aan “kruisbestuiving” gedaan worden; tips worden gedeeld en vragen worden meteen beantwoord. Naast bijeenkomsten en vergaderingen, ben ik van mening dat een sterk technisch team (met één of meerdere ICT-coördinator(en)) eveneens een meerwaarde is. Op deze manier kan extra hulp geboden worden aan leerkrachten die nog niet goed overweg kunnen met tablets. Het technisch team zal zich, net als de leerkrachten, ook regelmatig moeten bijscholen om op de hoogte te blijven van de evoluties binnen de onderwijstechnologie.
Het spijtige van de gehele zaak is natuurlijk de overtuiging van de leerkrachten. Indien deze terughoudend blijven reageren, zal de “app-gap” blijven bestaan, waardoor je in een vicieuze cirkel terechtkomt. Zoals je aanhaalt zal er dus sterk ingezet moeten worden op de overtuiging van de leerkrachten. Hierbij mogen ook de ouders niet vergeten worden. Wat betreft de Steve Jobs-scholen in Nederland, ook hier zijn meerdere voor- en nadelen van terug te vinden op het Internet. Indien de school beslist heeft tablets in te zetten (er kan hierbij ook gepeild worden naar de mening van de ouders en leerlingen), kan dit door middel van een infoavond gecommuniceerd worden naar de ouders toe. Maar ook tijdens het schooljaar kan informatie uitgewisseld worden (vordering van zaken, invloed op resultaten, motivatie van leerlingen,...).
Hallo Jolien,
BeantwoordenVerwijderenIk ben het eens met het standpunt dat ICT deel moet uitmaken van de schoolse omgeving. Tablets kunnen een handig hulpmiddel vormen en voor afwisseling zorgen in de les. ICT op school is echter niet voor elke school vanzelfsprekend. Zou het feit dat zo weinig scholen over tablets beschikken voor een deel kunnen liggen aan het feit dat de school over een te klein budget beschikt?
Zoals jij in je blogpost vermeldt, moeten de leerkrachten de leerlingen als een soort coach opvolgen. In het artikel dat ik heb besproken, “De ICT-sleutel ligt bij de leerkracht”, haalt Arne Vandendriessche, directeur van Signpost, aan dat ICT op school alleen maar kan werken als de leerkrachten voldoende ondersteund worden. Anders heeft het een omgekeerd effect. Er moeten dus ICT-coördinatoren worden ingeschakeld, leerkrachten gaan eventueel naar workshops en/of bijscholingen, er moet een goed ICT-netwerk zijn op school, enz. Dit alles kost natuurlijk veel geld. Geld waar niet elke school over beschikt. Wat zou daarvoor een oplossing kunnen zijn, denk je?
Dag Liesa,
VerwijderenBedankt voor je kritische reactie!
Het tekortschieten van geld kan, naast de overtuiging van het schoolteam, eveneens een mogelijke reden zijn waarom scholen geen tablets aanschaffen. Niet elke school heeft hetzelfde budget, en vooral niet elke school zet het (mogelijks beperkte) budget in op onderwijstechnologieën.
Ondersteuning van de leerkrachten is erg belangrijk. Niet elke generatie leerkrachten is opgegroeid met technologische snufjes, niet iedereen weet hoe tablets, smartphones, interactieve borden,… efficiënt gebruikt worden. Ik denk dat leerkrachten het erg op prijs zullen stellen indien ze met al hun vragen bij iemand terechtkunnen (de ICT-coördinator zoals je aanhaalt).
Als antwoord op jouw vraag inzake het geldtekort op school, denk ik aan volgende oplossingen:
- De school kan het budget op een andere manier (her)verdelen. Hedendaags wordt mogelijks niet veel geld uitgegeven aan onderwijstechnologieën, ondanks de voordelen die deze kunnen bieden tijdens de klaspraktijk.
- Leerlingen (en leerkrachten) die thuis een tablet bezitten, kunnen deze (indien de ouders dit toelaten) meebrengen naar school. Op deze manier wordt er duurzaam omgesprongen met het materiaal en kan de school bij de start van het tabletgebruik geleidelijk aan tablets aanschaffen. Aansluitend kan men gebruik maken van een reserveringssysteem. Leerkrachten laten op tijd weten wanneer ze van plan zijn de tablets te gebruiken tijdens de les. Op deze manier worden de tablets (hopelijk) maximaal benut.
- De school kan tevens op zoek gaan naar sponsoring, maar ook openbare activiteiten (vb. schoolfeest, etentje op school, filmavond,…) kunnen worden georganiseerd om geld in te zamelen voor het project.
- Boeken huren of aankopen kost veel geld, waarom investeert men dan niet in het aanschaffen van enkele tablets op school?