maandag 13 april 2015

Beleidsnota Mediawijs

Inleiding

De beleidsnota voor mediawijsheid, opgesteld door de Vlaamse Overheid, wil bijdragen aan een inzicht in de werking van media bij kinderen, jongeren en volwassenen. Ze gaan ervan uit dat we in de steeds meer technologische maatschappij, nood hebben aan het ontwikkelen van een zekere media-wijsheid, dit ongeacht sociale of economische achtergrond. Dat deze materie verder reikt dan enkel media en dus ook innovatie, jeugd, onderwijs, cultuur, welzijn en armoedebestrijding aanraakt, vinden we terug in de beleidsnota's rondom die thema's.

Het beleid dat de Vlaamse Overheid voorstelt, baseert zich op een algemene visie van media en richt zich vooral op kinderen en jongeren. Ze richten zich daarop, met de toekomst in het achterhoofd, en het idee dat hun wereld als geen ander is doordrongen van erg veel verschillende media. De school staat dus centraal in het leren omgaan met deze media en krijgen zo ook enkele verplichtingen van deze beleidsnota. 

Visie

Media is alomtegenwoordig in ons leven, wij als burger spelen ook steeds vaker een actieve rol in en rondom media. We schakelen over van een eerder consument-houding naar een producent-houding. Toch worden we misschien vaak overschat, zijn bijvoorbeeld jongeren wel zo goed in het verstaan van de 'internet-taal'? Het is dus de bedoeling aan de hand van praktische vaardigheden en denkkaders, leerlingen te helpen bij het leren van deze nieuwe taal.

Voor volwassenen ligt het een beetje anders, zij worden eerder gestuurd in het bijbenen in deze nieuwe technologieën, er zich aan aanpassen en er zelf gebruik van te maken. Er wordt dus gesproken over intergenerationeel leren. Zo kunnen verschillende generaties erg waardevol zijn bij het informeel leren. 'Omgaan' met media is dus de belangrijkste uitdaging van deze beleidsnota. 

Er bestaat reeds een beleidsnota voor zowel media als onderwijs, deze hebben dus heel wat raakvlakken met deze nota. Het is de bedoeling dat deze samen bepaalde punten ondersteunen en samen werken naar het behalen van de vooropgestelde doelen.

Wat erg belangrijk is binnen deze nota is het feit dat ze 'evolutief' is. Dat wil zeggen dat ze openstaat voor nieuwe inzichten vanuit praktijk en wetenschappelijke domeinen. Het vormt ook een uitnodiging om met zijn allen er aan te blijven werken. 

In een vorige conceptnota hanteerde men de volgende definitie voor 'mediawijsheid':
Mediawijsheid is het geheel van kennis, vaardigheden en attitudes waarmee burgers zich bewust en kritisch kunnen bewegen in een complexe, veranderende en gemediatiseerde wereld. Het is het vermogen tot een actief en creatief mediagebruik dat gericht is op maatschappelijke participatie.(Nederlandse Raad voor Cultuur, 2005)
Nu willen zo erbij zetten dat het om meer gaat dan enkel vaardigheden of attitudes, maar misschien nog belangrijker, ook om het bewustzijn vanuit de praktijk. Dit inzicht in bijvoorbeeld bepaalde mechanismen die commerciële communicatie met zich meebrengen, is erg belangrijk om veilig en verantwoord media te gaan gebruiken.

Missie

De missie van het mediawijsheidsbeleid is alle burgers vandaag en morgen in staat stellen om zich bewust, kritisch en actief te kunnen bewegen in een steeds meer gemediatiseerde samenleving. Dit moet de positie van burgers in de maatschappij versterken en/of bijdragen aan hun persoonlijk welbevinden. (Beleidsnota mediawijs, Vlaamse Overheid, 2012)
Het verhogen van mediawijheidscompetenties staat dus centraal, deze worden gezien als een samenspel van kennis, vaardigheden en attitudes. Dit willen ze bereiken aan de hand van een geëmancipeerde visie om het verbieden van dingen te voorkomen. Deze nota stelt voor om:
1. zelf media actief gebruiken (om de mogelijkheden en risico’s ervan te leren kennen) 2. bewust over media reflecteren (als je dat niet op een oppervlakkige manier wilt doen heb je kennis nodig over de geschiedenis en economie van de media) 3. bewustwording van de impact die media hebben op je brein en dus ook op je handelen  (Beleidsnota mediawijs, Vlaamse Overheid, 2012)
Aan de hand van 5 stappen wil de overheid haar verantwoordelijke rol opnemen. (Beleidsnota mediawijs, Vlaamse Overheid, 2012)

  1. Coördineren: De overheid neemt een coördinerende rol of regierol op zich. Zij stimuleert samenwerking en overleg tussen alle betrokken actoren en bevordert – waar nodig – een betere afstemming tussen nieuwe en bestaande initiatieven. 
  2. Reguleren: De overheid werkt een strategisch kader uit met een duidelijke regelgeving. Dankzij een doeltreffende regelgeving kan zij een rol spelen in het bestrijden van potentieel schadelijke inhoud.
  3. Faciliteren: Een derde kerntaak van de overheid is het faciliteren van initiatieven inzake mediawijsheid. Dit kan via gerichte financiering, projectsubsidiëring of via het uitwerken van andere vormen van (financiële) stimuli. 
  4. Sensibiliseren: Verder heeft de overheid een sensibiliserende rol te vervullen. Het kan daarbij gaan om het aanzetten van diverse actoren tot specifieke acties. Daarnaast kan ook gedacht worden aan grotere sensibiliseringscampagnes over specifieke topics of voor speciale doelgroepen (bv. leraren uit een bepaald onderwijsniveau). 
  5. Monitoren: Een laatste rol is het in kaart brengen van het veld van mediawijsheid, van noden en behoeften en dit via gerichte onderzoeksactiviteiten of consultancy.  

 Doelstellingen

Aan de hand van 4 doelstellingen, wordt het beleid geoperationaliseerd.
  1. Het creëren van een duurzaam en strategisch kader voor mediawijsheid: Het belang van een beleidskader mag niet onderschat worden. Het is belangrijk om steeds op terug te kunnen vallen, alleen als deze duurzaam is, kan deze ook zo werken. Deze conceptnota wil de eerste stap zetten in die richting. Aan de hand van een duidelijke definitie en missie profileren ze zich als de kartrekker en zo meer een weg afbakenen en duidelijkheid creëren.
  2. Het stimuleren en verhogen van competenties: Doordat de samenleving meer en meer een kennismaatschappij wordt en digitale media daarop inspelen, is het belangrijk deze kansen ook te gaan benutten. De nodige vaardigheden ontwikkelen is dus belangrijk maar ook een kritische kijk op de werking van bepaalde media mag niet vergeten worden.
  3. Het creëren van een e-inclusieve samenleving: Deze doelstelling heeft te maken met de gelijke kansen die verzekerd moeten worden in deze kennismaatschappij. Deze maatschappij brengt ook een risico met zich mee: de mogelijk polarisering tussen zij die wel toegang en competenties hebben om met ICT om te gaan en zij die deze niet hebben. Maatschappelijke uitsluiting moet dus voorkomen worden en staat hoog op de agenda van de Overheid.
  4. Het creëren van een veilige en verantwoorde mediaomgeving: Dit doel slaat vooral op het individuele. Hoe ben ik een veilige en verantwoorde mediagebruiker? Hoe ga ik om met cyberpesten? Dergelijke vragen komen onder dit dele naar voor. Privacy staat hier meer en meer centraal. Voorkomen is in dit geval zeker beter dan genezen. 

Reflectie

Zoals wel vaker zijn Overheidsdocumenten erg vaag, dit is ook hier het geval. De geoperationaliseerde doelen zijn eigenlijk niet zo geoperationaliseerd als gezegd. Vaak gaat het nog over uitgewerkte ideeën of plannen voor de komende jaren. Beleid in kinderschoenen misschien? 

Toch zijn er bepaalde dingen wel erg goed. Ik geloof bijvoorbeeld heel erg in het Kennis Centrum Mediawijsheid. Dit centrum heeft vooral als doel een startpunt te zijn voor andere initiatieven. Zij verlenen kennis, zoals een kenniscentrum dat doet, maar staat ook in voor het begeleiden van initiatieven. Zo kunnen zij zeggen wat al bestaat, wat vrij te verkrijgen is en wat nog ter ontwikkeling staat. Naar mijn gevoel hebben zij een belangrijke taak in een nieuwe orde creëren in de heersende chaos. Er zijn namelijk zoveel initiatieven die mekaar overlappen of op elkaar lijken dat orde hier wel op zijn plaats is. Wanneer een leerkracht de richtlijnen wil toepassen en op zoek is naar een manier om dit te doen, is dit vandaag de dag nog te weinig aanwezig. Ze zijn nog te veel op zichzelf aangewezen, wat misschien beroep doet op de creativiteit van de leerkracht maar dit kan ook zorgen voor een niet nastreven van de richtlijnen. En dat kan niet bedoeling zijn. 

Naar mijn mening neemt de overheid zijn taak als 'kartrekker', die ze zelf willen zijn, nog te weinig serieus. In landen als bijvoorbeeld Canada, werkt de overheid mee een algemeen project van waar velen starten. Zo promoten zij deze project en verplichten ze in sommige gevallen in scholen. Op die manier weet de overheid hoe en met wat scholen bezig zijn omtrent media. Zij geven ook richtlijnen in verband met het gebruik van media in de klas, als tool bij het lesgeven. Zulke dingen missen nog heel erg in deze beleidsnota, naar mijn mening.

De overheid kan volgens mij nog meer doen buiten de bestaande richtlijnen, eindtermen en beleidsnota's. Hun taak, zoals eerder gezegd, als 'kartrekker' vullen ze nog iets te ondermaats in. Zij kunnen perfect zorgen voor meer orde in de bestaande chaos, wat in mijn ogen zal leiden tot een beter uitgevoerd mediabeleid. En dus ook een betere invulling van de opgestelde doelen.

Een goed voorbeeld hier vind ik Mediawijs.be. Zij werken ondertussen samen met de overheid, maar niet vanuit de overheid. Zij leiden media-coachen op, mensen die bijvoorbeeld in scholen als pioniers kunnen fungeren om ICT meer te gaan omarmen. Dergelijke initiatieven zouden eigenlijk vanuit de overheid moeten kunnen ontstaan.  

Bronnen

- http://www.ond.vlaanderen.be/ict/beleid/conceptnota-mediawijsheid.pdf
- http://www.ond.vlaanderen.be/ict/beleid/beleidsplanICT2007-2009.pdf
- http://www.ond.vlaanderen.be/ict/beleid/default.htm
- http://mediawijs.be/nieuws/web-we-want-handboek-voor-leerkrachten
- http://www.webwewant.eu/nl/web/guest/handbook-for-educators
- http://www.webwewant.eu/documents/10180/23883/EN/48d3132f-7c5d-49b9-9de1-d148664555e0
- http://mediawijs.be/dossiers/dossier-digitale-kansen-voor-kansarme-groepen
- http://www.kidsandyouth.com/9.05.pdf
- http://longlivekids.ca/media-literacy/videos/media-have-commercial-implications

2 opmerkingen:

  1. Dank voor deze bijdrage - dit is wat mij betreft een erg belangrijk onderwerp: onderdeel van de digitale opvoeding isdat jongeren leren bewust en kritisch met de digitale wereld om te gaan. Wat volgens het Vlaamse mediawijsheidsbeleid de rol van het onderwijs daarin is, is mij uit de bijdrage niet direct duidelijk. Een snelle blik op de eindtermen lijkt er in ieder geval op te wijzen dat de Vlaamse overheid - of ze projectmatig kartrekker is of niet - de richtlijnen nog wel kan aanscherpen:

    “Leerlingen:
    (mediawijsheid)
    14 gaan alert om met media
    15 participeren doordacht via de media aan de publieke ruimte”

    (Bron: Vakoverschrijdende eindtermen - Globaal voor het secundair onderwijs).

    Dit kun je als leerkracht of school natuurlijk zo ruim invullen als je wilt, maar als kader voor het stimuleren van een bewuste en kritische houding ten aanzien van online omgevingen is het een eerder beperkte formulering. Ze houdt eigenlijk geen rekening met de inmiddels tamelijk fundamentele rol die het internet in onze maatschappij en economie speelt, en waarbij ‘media’ vormen aanneemt die traditionele categorieën overstijgt. Een update lijkt op zijn plaats.

    Ik heb naar aanleiding van je bericht ook de website mediawijs.be bekeken (wel een overheidsinitiatief, overigens, als ik de ‘over ons’ sectie goed begrepen heb). Met instemming: inderdaad een nuttige verzamelplaats van intitiatieven waar ik als aankomend leerkracht allicht mijn voordeel kan doen (de mediacoaches kon ik zo snel niet vinden op site, maar dat terzijde). Met het ‘www handboek voor opvoeders’, waar je ook naar verwijst, kunnen leerkrachten eigenlijk meteen aan de slag.
    Tegelijk illustreert het handboek wat mij betreft ook op problematische wijze de kwestie: het werd gesponsord door Google en Liberty Global: bedrijven die er uiteindelijk op uit zijn zo veel mogelijk geld te verdienen met onze online activiteiten. Dat betekent niet dat de lesideeën die er in staan niet goed zijn. Maar het doet mij wel afvragen wel kwesties in het handboek juist niet aan bod komen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Bedankt voor je reactie,

      ik denk inderdaad dat er belangrijke kantlijnen bij het hele mediawijs-beleid getrokken mogen werden. En zoals ook u aangeeft blijven beleid en eindtermen erg vaag in hun beschrijvingen van hoe het nu net aangepakt kan worden. En net daar wringt het schoentje denk ik dan. Er zijn zoveel initiatieven en zoveel handboeken of onderwijspakketten voor handen en toch blijft het moeilijk, zeker als beginnend leerkracht, op zoek te gaan naar een leuke en interessante aanpak om mee te helpen aan het mediawijzer maken van leerlingen.

      Mediacoach is een initiatief van mediawijs.be dat professionelen in het algemeen, dus niet enkel naar het onderwijs gericht, opleidt tot coachen die op hun beurt in hun organisatie ICT en mediawijsheid kunnen gaan implementeren en promoten. Ik denk dat het een heel erg interessante aanpak is die hopelijk heel wat vragen en chaos, onder andere in scholen, kan wegwerken.Hier is een link naar het project zelf. http://www.linc-vzw.be/projecten/mediacoach-een-mediawijs-traject-voor-professionelen

      Verwijderen