woensdag 1 april 2015

Zorgen online cursussen voor meer of minder interactie?



Online cursussen worden gezien als de nieuwe grote ontwikkeling in het onderwijslandschap. Het gaat om cursussen die gegeven worden via het internet. Dit kan zijn in de vorm van opnames van hoorcolleges, maar ook interactieve live hoorcolleges met chat en video, forums waarin studenten en lesgevers interageren, maar ook oefeningen en overhoringen. Deze online cursussen kunnen zowel gratis als betalend zijn, en worden soms door duizenden studenten tegelijk gevolgd, zoals in het geval van Massive Online Open Courses, oftewel MOOC's .  

Deze vorm van leren op afstand heeft zowel voordelen als nadelen. Om te beginnen maakt het cursussen beschikbaar voor mensen die te ver wonen van een universiteit of school om dagelijks te pendelen, of die het zich niet kunnen veroorloven om een kot te huren. Ook voor zij die dit wel kunnen, maar simpelweg tijd willen besparen, zijn online cursussen een welkome toevoeging. MOOC's kunnen echter geen mensen helpen die helemaal geen toegang hebben tot internet, zoals het grootste deel van de wereldbevolking. Zij die er mogelijk het meest mee geholpen zouden worden, vallen dus uit de boot. Als de internetverbinding wegvalt of erg traag is, kan ook dit een probleem zijn bij de live vormen van MOOC's, hoewel niet zozeer bij bijvoorbeeld het bekijken van opnames.  
Als de cursus gratis of goedkoper is dan zijn traditionele tegenhanger, zorgen MOOC's er ook voor dat veel meer financieel zwakke mensen een opleiding kunnen volgen. Vooral in landen als de Verenigde Staten van Amerika, waar het doodnormaal is dat mensen er jaren over doen om de kosten van hun universiteitsopleiding af te betalen, is dit een grote bonus. Kanttekening hierbij is wel dat het volgen van een gratis online cursus niet betekent dat je een diploma haalt. Daarvoor moet je nog altijd geld ophoesten. Wie gratis online onderwijs volgt, haakt echter vaak af voor het einde. Opnames van hoorcolleges worden vaak niet volledig bekeken. Dit komt mogelijk grotendeels doordat de cursus gratis is en het dus gemakkelijk is om je in te schrijven en het eens uit te proberen. Als je het probeert en dan beslist dat je het toch niet ziet zitten, heb je niets meer verloren dan een beetje van je tijd. 

Veel eerstejaars aan de traditionele universiteit slagen niet voor (een deel van) hun vakken, omdat ze niet in de goede richting zitten of omdat ze niet gewend zijn aan de grote autonomie die ze opeens krijgen. Zo verliezen zij direct een semester of een heel jaar. Als zij een betaalde universiteitscursus online volgen en dan beslissen om te stoppen, zijn ze zowel geld als veel tijd kwijt. Mogelijk maakt de aard van de online cursus hen bovendien meer geneigd om de opleiding niet au sérieux te nemen. Hoorcolleges zorgen voor controle; de lesgever ziet erop toe dat zij een beetje opletten en de klasclown uithangen wordt sowieso al niet meer getolereerd in een universiteitsklas.
Bovendien speelt ook het sociale aspect een belangrijke rol. Op de campus leren de studenten hun lesgevers en medestudenten kennen. Zij vormen vriendschappen van korte of lange duur. Nu al speelt ons leven zich meer en meer af online, op sociale media. Het echte menselijke contact vermindert en een deel van de samenleving vereenzaamt. Veel dingen die men nooit in iemands gezicht zou zeggen, worden wel online gepost. Als men zich kan verschuilen in de anonimiteit doen sommigen zelfs ergere dingen, zoals mensen bedreigen met de dood. Individuen worden gezichtsloze "anderen". Constant achter een scherm zitten en weinig interactie hebben "in real life" kan niet goed zijn voor de samenleving en de individuele psychologische gezondheid. 

Hoewel ik denk dat online cursussen erg nuttig zijn, vind ik niet dat ze als vervanging mogen dienen voor alle cursussen. Het lijkt me echter niet ondenkbaar dat universiteiten, die constant op zoek zijn naar manieren om minder geld uit te geven en meer geld binnen te halen, deze vervanging op termijn willen doorvoeren. Aan de Vrije Universiteit is het zelfs zo ver gekomen dat er geen Latijn meer gegeven wordt. "Scientia vincere tenebras" klinkt nu wel erg hol. 

Sanjay Sarma, directeur van MIT’s Office of Digital Learning ziet dit echter compleet anders. Hij denkt dat online cursussen juist zullen leiden tot een terugkeer naar vroegere tijden, waar leraars meekeken over de schouders van hun studenten terwijl die praktijkopdrachten uitvoerden. Volgens hem worden online cursussen namelijk het best gebruikt als hoorcolleges, zodat de professoren meer tijd overhebben om de leerlingen te begeleiden bij praktijkopdrachten of om extra vragen te beantwoorden. Hij vindt dat hoorcolleges te passief zijn, terwijl "doen" en "deelnemen" nu juist opkomen als pedagogische trends. In zijn visie leiden online cursussen niet tot minder, maar juist tot meer interactie. In plaats van hoorcolleges waar vooral de lesgever al het praten doet en de leerlingen luisteren en noteren, komen er meer praktijkgerichte lessen waar lesgevers en studenten meer interageren en actief bezig zijn. 

Het systeem zou ook handig zijn voor studenten die een semester lang in het buitenland vertoeven om veldwerk te verrichten, of om aan hun thesis te werken. Op deze manier zouden ze nog altijd cursussen kunnen volgen aan de universiteit en contact houden met hun professoren en medestudenten. Zelf denk ik dat dit ook handig is voor Erasmusstudenten en voor studenten die voor korte of langere tijd ziek zijn. 

Online cursussen hebben zeker veel voordelen, maar ik vind niet dat ze de traditionele cursussen compleet mogen vervangen, tenzij er geen andere mogelijkheid is voor de student om de cursus te volgen. Het mag zeker niet toegepast worden uit geldgewin, want dan komt het alleen de portemonnee ten goede (en waarschijnlijk niet eens die van de studenten of mogelijk zelfs die van de universiteit). De technologie moet gezien worden als een toevoeging en verrijking die in de eerste plaats de student en in de  tweede plaats de lesgever ten goede komt.
  
Bronnen:

3 opmerkingen:

  1. Beste Katrien

    Ik vind/vond je blog zeer interessant. Toen ik de titel zag van de blog dacht ik dat het enkel ging gaan over het al dan niet verdwijnen van interactie met deze online cursussen waar je over schrijft. Je bent echter veel grondiger. Je spreekt over een aantal voor- en nadelen van deze cursussen en geeft er je eigenlijk blik op. Top!

    Ik kan me wel vinden in de meeste van je argumenten. Ik ben er ook van overtuigd dat dergelijke manieren onderwijs op een veel breder vlak kan brengen, mits ze gratis of 'low cost' zijn. Zoals je zelf aanhaalde kan het inderdaad ook een hulp zijn voor mensen die de trip naar universiteiten niet dagelijks of gewoon niet kunnen maken.

    Zelf ben je er van overtuigd dat dergelijke soort cursussen het interactie gehalte van de lessen doen dalen. Ik ben geneigd je gelijk te geven als we het over klassieke 'hoor' colleges zouden hebben. Men zou inderdaad ,anoniem, achter het scherm kunnen kijken naar wat de docent ergens staat te vertellen. Ik ben er echter van overtuigd dat dit niet zo hoeft te zijn.

    Daarvoor is wel een verandering nodig. Niet alleen in de manier van onderwijs maar ook hoe wij, de studenten, naar onderwijs kijken. We zullen moeten afstappen van het idee 'hoor' college en naar een soort discussiecollege moeten overgaan. Een idee dat tijdens deze lessen al werd ingezet. Niet langer zitten luisteren maar actief meedenken. Stilletjes aan wordt die evolutie ingezet. Op dergelijke manier hoeft er geen sprake te zijn van anonimiteit. Men is misschien niet langer lijfelijk aanwezig maar kan door middel van webcams bijvoorbeeld, actief aanwezig zijn en interageren.

    Daarvoor zal echter nog wat tijd voor nodig zijn. Niet enkel de verandering in ons hoofd om op deze manier te werken maar het moet ook eerst mogelijk zijn om zo veel mogelijk mensen te kunnen voorzien van dergelijk materiaal. Vooraleer we aan de werking van zo een cursussen kunnen werken, moeten we eerst zo veel mogelijk mensen bereiken.

    Groetjes

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Deze reactie is verwijderd door de auteur.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Beste Katrien,

    Bedankt voor deze artikel ! Zeer interessant. Het is inderdaad zo dat aanbieders van e-learing (= Online cursussen volgen) zich vermenigvuldigd hebben met de nieuwe technologische expansie en mogelijkheden. Online cursussen, video's en seminars zijn overal te vinden op internet ; Coursera, Khan Academy, Brightstorm, Rosetta Stone en Udacity zijn slechts enkele voorbeelden. Zelfs op Youtube vinden wij nu video’s van leerkrachten die lessen filmen en gratis delen. Zoals je het ook heb aangehaald in jouw artikel, wat heeft bijgedragen bij de toename van e-learning is dat jonge mensen steeds vaker voor online cursussen kiezen. Ik denk dat online cursussen zeker en vast een meerwaarde kan voorstellen voor mensen die hun carrière een boost willen geven door hun kennis te verbreden al werkend. Zoals je het al vermelde, het eist weinig kosten, tijdwinnend, flexibel en je leert op jouw eigen tempo omdat je de cursus ook kan aanpassen op je leerdoelen/eisen. Maar is het effectief (altijd) zo ? Win je echt tijd ? Als je bijvoorbeeld in de late avond of nacht wilt studeren, na je studies of werk, zul je moeten wachten op een antwoord van de trainer de volgende dag. Bijgevolg vertraagt dit het leerschema. Nog andere belangrijke nadelen die dient gezegd te worden is het feit dat er een hoge mate van zelfdiscipline nodig is. Je leert op jouw eigen tempo maar je moet dan ook zelf jouw leerproces in handen nemen. In dezelfde optiek, er is een beperkte mogelijkheid tot sturing en controle van de ‘leerkracht’. Ook is zo een online cursus niet altijd geschikt ! Het is niet mogelijk om alle leerdoelen te bereiken met e-learning en, zoals jij het vermelde, een online cursus volgen betekend niet dat je een diploma haalt voor dat vak.

    Echter bestaat er ook verschillende didactische voordelen, namelijk op vlak van interactie ! Naast een rijkere leeromgeving die mogelijk is via ICT, je kunt ook, via e-learning, onder andere in contact komen met experts en bronnen die zonder die programma moeilijker kan zijn. Via simulaties en interactieve spelletjes kunnen de lerende ook in een veilige context leren zonder dat ze een spreekangst gaan ontwikkelen. Bij e-learning is er inderdaad een sterke nadruk op individueel werken en leren. De deelnemers kunnen ook, bij sommige online cursussen zoals Rosetta Stone, een actievere rol hebben bij, bijvoorbeeld, online discussies waar er een face-to-face discussie mogelijk is met een ‘expert’. Natuurlijk bieden niet alle online cursussen deze dienst…. Bij Youtube bijvoorbeeld heeft zich een andere vorm van interactie ontwikkeld. De ‘leerlingen’ kunnen hun vragen posten als commentaar en krijgen dan een antwoord van de ‘leerkracht’ die de video heeft gepost.

    Nu, is zo’n cursus mogelijk in het onderwijs ? Het kan een interessante afwisseling zijn als didactische werkvorm maar het kan zeker niet een leerkracht vervangen :

    https://www.youtube.com/watch?v=S3ItcmSVmT4

    Hier zie je ook dat interactie niet voorkomt… maar het is zeer creatief voor een hoorcollege.
    Ook denk ik dat zulke online cursussen momenteel meer gericht zijn op jonge/oude volwassenen die autonoom wensen te werken en hun kennis willen uitbreiden.

    Ten laatste, zoals Yasmin Veenman, studente Media en cultuur en werkzaam bij Springest.nl, concludeert :
    “Of online leren voor jou kan werken ligt geheel aan jouw persoonlijke leerwensen en leerdoel. Ben je praktisch ingesteld, wil je praktische vaardigheden opdoen en heb je behoefte aan persoonlijk face-to-face contact? Dan is een reguliere cursus in een klaslokaal wellicht meer iets voor jou. Hecht je echter meer waarde aan flexibiliteit, individueel leren op jouw eigen plaats, tijd en tempo? Dan zou online leren wellicht goed bij jou aansluiten.” (bron : https://lifebuilding.azurewebsites.net/voordelen-nadelen-online-leren.aspx)

    BeantwoordenVerwijderen