vrijdag 27 maart 2015

Geflipte video’s? Omdat het K(h)an!

Een collegablogger heeft reeds in een voorgaande bijdrage het concept Flip teaching uitgelegd, alsook de voor- en nadelen die verbonden zijn aan deze manier van lesgeven. Ik zal dit onderwerp vanuit een andere, doch niet minder interessante invalshoek benaderen. Alvorens hiermee te starten lijkt het me goed om het concept Flip teaching nog even te verduidelijken. Van Geijn, Salden en Beuving (2013) geven een duidelijke definitie:

“Omgekeerd lesgeven (ook wel ‘flipping the classroom’ of ‘flip je klas’ genoemd’) is kortweg het omdraaien van huiswerk en klassenwerk. De uitleg van de lesstof, die normaliter plaatsvindt tijdens de les, wordt verplaatst naar een moment buiten de les. Als ‘huiswerk’ bekijken leerlingen dan bijvoorbeeld een instructievideo van de leerkracht over een deel van de lesstof, lezen een hoofdstuk uit een boek of bestuderen een andere bron. Leerlingen komen dus voorbereid naar de les. Tijdens de les wordt er vervolgens gewerkt aan opgaven waarin leerlingen de nieuw verworven kennis verdiepen, integreren, analyseren en toepassen.”

Flip teaching kan dus op verschillende manieren plaatsvinden: via een presentatie of filmpje dat thuis bekeken moet worden, via een tekst die de leerlingen thuis lezen, of via een andere bron. Ik zal in deze bijdrage focussen op Flip teaching onder de vorm van filmpjes en op het gebruik van educatief videomateriaal in het algemeen.
Hoogerheide, Loyens en van Gog (2013) spreken over observationeel leren, ofwel “het leren door het kijken naar goede voorbeelden van anderen”. Hierbij maken ze een onderscheid tussen tekst-gebaseerde uitgewerkte voorbeelden en videomodelvoorbeelden. Bij deze laatste geeft iemand (een ‘model’) de uitleg en wordt getoond hoe een bepaalde taak moet worden volbracht. Het ‘model’ kan in beeld gebracht worden, maar dat hoeft niet. Illustraties van videomodelvoorbeelden vinden we onder andere bij de Khan Academy, een non-profitorganisatie die online leren promoot door middel van educatieve video’s. Bij de video’s van de Khan Academy wordt het model echter niet in beeld gebracht. De tutor is dus onzichtbaar, maar zijn/haar stem is wel te horen (voice-over) en een zwart ‘bord’ is te zien. Hoogerheide, Loyens en van Gog (2013) zijn van mening, zich baserende op onderzoek, dat videovoorbeelden zeer effectief en geschikt zijn om vaardigheden en kennis aan te leren. Dit bleek vooral zo te zijn voor probleem-oplostaken bij vakken als  bijvoorbeeld wiskunde en natuurkunde. Een video kan immers stap per stap tonen hoe men tot een bepaalde oplossing komt, de kennis wordt dus opgebouwd waardoor de leerlingen begrijpen hoe een oefening moet worden opgelost of hoe een taak moet worden aangepakt. Maar ook voor schrijftaken blijken videovoorbeelden een goed idee. Naast de stapsgewijze manier van werken heeft observationeel leren nog voordelen. Zo zouden de leerlingen extra gemotiveerd worden wanneer ze zien dat iemand anders een oefening heeft kunnen oplossen. Het geeft hen het vertrouwen dat zij het ook kunnen. Daarnaast kunnen de kijkers ten allen tijde de video pauzeren of terugspoelen als er iets niet duidelijk is of als ze meer tijd nodig hebben. Het grote voordeel van online videovoorbeelden is dat ze overal bekeken kunnen worden (thuis of op school) en flexibel kunnen worden ingezet. Zo kunnen ze gebruikt worden in het kader van ‘flip je klas’, maar ook wanneer de leerlingen de materie niet goed begrepen hebben of gewoon om hen zelfstandig te laten werken. Op deze manier wordt de leerkracht minder belast doordat de uitleg niet steeds opnieuw moet worden gedaan. De gewonnen tijd kan dan gebruikt worden om extra aandacht te geven aan de leerlingen die daar nood aan hebben. Kortom, leren van videovoorbeelden is effectief.
Er zijn echter enkele voorwaarden nodig opdat dit effectief kan zijn. Zo is deze instructievorm het meest geschikt voor zij die weinig tot geen voorkennis hebben van de gedemonstreerde leertaak (zie ook Kalyyga et al., 2003) en moet men proberen de aandacht te focussen op één informatiebron zoals bijvoorbeeld een grafiek of tekst (zie ook Sweller et al., 1998). Omdat de eerdere stappen in een video meestal niet meer zichtbaar zijn wanneer een volgende stap wordt uitgelegd, en dit vermoeiend kan zijn voor de leerlingen doordat ze de voorgaande situatie dan moeten proberen onthouden, stellen Hoogerheide, Loyens en van Gog (2013) voor om de video eventueel in segmenten aan te bieden. De meeste leerlingen zijn echter wel vertrouwd met video's en kunnen dus gewoon gebruikmaken van pauzeren of terugspoelen. Men kan bovendien ook visuele aanwijzingen gebruiken om de aandacht van de kijker op de juiste plaats te vestigen. Tot slot vermelden Hoogerheide, Loyens en van Gog (2013) dat videovoorbeelden steeds gemakkelijker (en goedkoper) te maken zijn, en dat is natuurlijk interessant.
Wat mij interesseert is hoe ik als leerkracht concreet aan de slag kan gaan met video’s. Er zijn inderdaad verschillende soorten instructievideo’s. Om je klas te flippen of om gewoon gebruik te maken van video’s in de klas kan je je begeven op YouTube en meer bepaald op YouTube voor leerkrachten, ook wel Teachertube genoemd. Het is echter altijd belangrijk dat de leerlingen meer doen dan enkel het filmpje bekijken. Ze zouden daarnaast ook een oefening moeten doen zoals bijvoorbeeld vraagjes oplossen of zelf vraagjes opstellen op basis van de video:

“Flipped classroom teachers almost universally agree that it’s not the instructional video’s on their own, but how they are integrated into an overall approach, that makes the difference.” (Tucker, 2012)

      Met andere woorden, een filmpje is steeds slechts een component van de les, nooit de volledige les zelf.
Als je dus een stapje verder wilt gaan en de video interactief wilt maken, is dat mogelijk door opdrachten toe te voegen aan het filmpje. Er zijn verschillende tools die dit mogelijk maken. Ik denk bijvoorbeeld aan TED-Ed en EDpuzzle, maar ook aan andere, misschien minder bekende, tools zoals Metta en Sophia. Wil je het zelf eens proberen? Check dan zeker de TED-Ed Tour uit. Hier wordt in zo’n twee minuten het hoe, wat en waarom van deze tool uitgelegd. Als je echt ambitieus bent dan is het natuurlijk mogelijk om nog een stapje verder te gaan en je eigen filmpje te ontwikkelen. Net zoals bij de Khan Academy kan je je computerscherm in beeld brengen en vergezellen van je stem. Een voorbeeld van een biologieles van de Khan Academy vindt je hier. Als je dus zelf aan de slag wilt gaan, dan kan dit bijvoorbeeld via Screencast-o-matic. Deze tool maakt het mogelijk om je computerscherm en je stem (voice-over) op te nemen. Er zijn duizend en één mogelijkheden, en je kan zoveel en weinig doen als je wilt. Alles hangt af hoeveel tijd je erin wilt steken en welke doelen je wilt realiseren door het gebruik van een video.

 You tube for schools: Join the global classroom today! : https://www.youtube.com/watch?v=NegRGfGYOwQ 


Reflectie:
Doordat ik de nascholingen 'Flip je klas' en 'praktisch gebruik van sociale media als leraar' volgde, werd ik warm gemaakt voor deze onderwerpen. Persoonlijk vind ik Flip Teaching in het algemeen een zeer effectieve manier om te differentiëren. Ik ben dan ook zelf aan het ‘flippen’ gegaan. Ik geef bijles en privéles Frans. Voor de bijles geef ik de (zwakke) leerlingen een link naar een (niet zelfgemaakt) filmpje waarin de theorie die we behandeld hebben in de les nog eens wordt uitgelegd. Enerzijds wordt de geziene leerstof versterkt doordat de er een extra visuele input is. Anderzijds krijgen eventuele vragen van leerlingen een antwoord. Omdat het niveau van de leerlingen zo verschillend is gebruik ik ook video’s in de les om te differentiëren. Op deze manier kan ik mijn aandacht verdelen en ook de leerlingen vinden dat een fijne afwisseling.
Voor de privéles ga ik eveneens op een ‘geflipte’ manier te werk. Hier zoek ik goede filmpjes over wat ik de leerling wil bijleren, vraag of hij/zij ze wil bekijken tegen de volgende les en kijk wat hij/zij ervan opgestoken heeft. Vervolgens kijk ik wat hij/zij ervan opgestoken heeft en kan ik aanvullen en bijsturen. Ik vind het zelf een heel aangename manier van werken omdat de filmpjes die ik kies overzichtelijk, kort en krachtig zijn.

Wat mij laaiend enthousiast maakt is de manier waarop de Khan Academy te werk gaat, waar, zoals eerder vermeld, het computerscherm in beeld wordt gebracht en vergezeld wordt van een voice-over. Ze stellen hun video’s gratis beschikbaar en dat is op zijn minst bijzonder. De ideeën van de Khan Academy vind ik persoonlijk zeer inspirerend en ik zie zeker toekomst in deze manier van werken, ook voor mij persoonlijk. Ik zou als leerkracht Frans bijvoorbeeld de passé composé kunnen uitleggen door een video-opname te maken van mijn scherm (via bijvoorbeeld screencast-o-matic) uitleg te geven en vervolgens de video ter beschikking van de leerlingen stellen.
Er moet echter ook rekening gehouden worden de mogelijke nadelen die verboden zijn aan het gebruik van video’s in/buiten de klas. Zo zijn er de technologische tekortkomingen die vaak verbonden zijn aan het gebruik van video’s. Bovendien vraagt het bewerken of zelf maken van een video een belangrijke tijdsinvestering. En laat het nu net tijd zijn dat we vaak te kort komen. Daarnaast, als leerkracht Frans en Spaans, kan ik voor educatieve filmpjes niet echt terecht bij de Khan Academy omdat ze zich vooral focussen op vakken als wiskunde en biologie. Leerkrachten taal gaan dus best ergens anders zoeken, op Teachertube bijvoorbeeld.

Ik begrijp dat het gebruik van video’s in en buiten de klas voor sommigen misschien een ‘ver-van-mijn-bed-show’ is, maar video’s kunnen je als leerkracht ook heel wat inspiratie geven als je bijvoorbeeld moet lesgeven over een niet zo vertrouwd onderwerp. Je kan dan op TED-Ed of Teachertube even kijken hoe andere leerkrachten dat onderwerp hebben aangepakt. Ik zou echt iedereen willen uitdagen om het concept van flipteaching, en meer bepaald het gebruik van video’s, verder te verkennen en misschien zelf te experimenteren met het maken van een eigen educatieve video! Gewoon om dat het kan:)


Geraadpleegde bronnen:

Geijn, R. V.., Salden, R. & Beuving, C. P. (2013). Waarom zou ik (niet) flippen?. Geraadpleegd op 26 maart 2015 via https://scholar.google.be/scholar?q=waarom+zou+ik+niet+flippen&btnG=&hl=nl&as_sdt=0%2C5

Hoogerheide, V., Loyens, S., & van Gog, T. (2013). Observationeel leren van videovoorbeelden. 4W: Weten Wat Werkt en Waarom, 1(1), 17-22. Geraadpleegd op 26 maart 2015 via https://scholar.google.be/scholar?q=observationeel+leren+van+videovoorbeelden&btnG=&hl=nl&as_sdt=0%2C5

Kalyuga, S., Ayres, P., Chandler, P & Sweller, J. (2003). The expertise reversal effect. Educational Psychologist, 38, 23-32.

Sweller, J., Merriënboer, J.J.G. van & Paas, F. (1998). Cognitive architecture and instructional design. Education Psychology Review, 10, 251-295.

Tucker, B. (2012). The flipped classroom. Education Next, 12(1), 82-83.

TEDxSanJoseCA - Salman Khan - Providing a Free World Class Education https://www.youtube.com/watch?v=vQohlJa2Fls, geraadpleegd op 26 maart 2015.

YouTube for Schools: Join the global classroom today!
https://www.youtube.com/watch?v=NegRGfGYOwQ, geraadpleegd op 26 maart 2015.

www.screencast-o-matic.com, geraadpleegd op 26 maart 2015.
      www.Teded.com, geraadpleegd op 26 maart 2015.
      www.edpuzzle.com, geraadpleegd op 26 maart 2015.
      http://www.metta.io.com, geraadpleegd op 26 maart 2015.
      https://www.sophia.org/sophia-for-teachers, geraadpleegd op 26 maart 2015.
      http://ed.ted.com/tour, geraadpleegd op 26 maart 2015.

3 opmerkingen:

  1. Ik had er zelf nog niet echt bij stil gestaan, maar het gebruik van zo'n filmpjes kan inderdaad zeer goed zijn voor de leerlingen zelf. Zo weten ze op voorhand al waar de les over zal gaan en kunnen ze beter volgen. Waar ik ook een grote voorstander van ben is dat dit een goed pluspunt is omdat ze dan zien hoe ze bijvoorbeeld een oefening kunnen oplossen. Meestal weten de leerlingen niet hoe ze hier aan moeten beginnen.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Lotte, ik vond jouw artikel ook heel interessant, maar vooral heel concreet!
    Twee dingen die me zijn bijgebleven maar meer nog, dat ik zelf ook echt ga uitproberen na de Paasvakantie: het 'Flip teaching' concept: de leerlingen het filmpje op Smartschool meegeven als 'voorbereiding' op nieuwe leerstof. Ik moet bijvoorbeeld na deze vakantie een klas overnemen die heel veel leerstof niet gezien heeft met de vorige leerkracht, en daarom kan het interessant zijn om de leerlingen al wat laten nadenken over de concepten die dan in de les verder uitgediept zullen worden.
    Maar ik heb mezelf ook voorgenomen om ook filmpjes (in combinatie met andere instrumenten zoals extra oefeningen bijvoorbeeld) te gebruiken om ook differentiatie toe te passen. Het zal helaas soms wat moeilijk zijn voor sommige leerlingen als ik er wat meer 'vaart' zal achter zetten in de lessen, maar dat kan ik dan op deze manier opvangen denk ik.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Dag Lotte,

    Zeer interessant artikel! Goed uitgelegd. 'Flip teaching' en 'Khan Academy' zijn mij bekend maar TED-Ed is nieuw voor mij. TED-Ed vind ik een heel goede aanvulling op het gebruik van filmpjes voor, tijdens of na een les. Leerlingen leren beter wanneer ze doelgericht naar een filmpje kijken. Ze zullen zich beter kunnen focussen. Ik ga dit zeker eens uitproberen en opdrachten toevoegen aan filmpjes. Bedankt voor je tips!

    BeantwoordenVerwijderen