dinsdag 31 maart 2015

Hoe verbreedt men de horizon van onderwijstechnologie?

Het Horizon Report Europe 2014 Schools werd geschreven door de New Media Consortium in opdracht van de Europese Commissie. Het rapport beschrijft zes tendensen, zes uitdagingen en zes ontwikkelingen in de onderwijstechnologie die waarschijnlijk een impact zullen hebben op Europese scholen tussen 2014 en 2018. De achttien onderwerpen zijn geselecteerd door 53 experts vanuit het onderwijs- en vanuit het technologische veld. Elk van de achttien onderwerpen wordt geïllustreerd met voorbeelden en met beleidsmatige en praktische toepassingen. Ten eerste zijn de uitdagingen voor onderwijstechnologie geordend volgens oplosbaarheid: van makkelijk (zoals ICT in de lerarenopleiding aanbieden) tot voorlopig onmogelijk (zoals studenten betrekken als medeontwikkelaars van het leren). Ten tweede worden tendensen chronologisch geordend: binnen één jaar (zoals het toenemend gebruik van sociale media) tot binnen vijf jaar of meer (zoals de evolutie van het online leren met als voorbeeld Bednet). Ten derde zijn ontwikkelingen voorspeld binnen één jaar (zoals het gebruik van tablets, waarover in België een proefproject loopt) tot binnen vier of vijf jaren (zoals individueel aangepast leren).

Ik vind het positief dat experts op Europees niveau de koppen bij elkaar steken om tendensen, ontwikkelingen en uitdagingen te benoemen en aldoende een toekomstperspectief creëren. Het gebruik van een democratisch online overlegplatform om te definiëren welke thema’s gemeenschappelijk belangrijk zijn, vind ik ook lovenswaardig. Een ander pluspunt zie ik in de concrete politieke en praktische toepassingen die hapklaar worden voorgeschoteld voor zowel het nationale niveau als voor het niveau van schooldirecties. Deze tekst biedt een bevattelijk overzicht aan mensen zonder onderwijstechnologische achtergrondkennis.

In hoeverre sijpelt de inhoud van het Europese Horizon Report door tot het regionale niveau van het Vlaams secundair onderwijs, tot zelfs het individuele niveau van de leerkracht?  Ik heb onvoldoende ervaring om een vanuit de praktijk beargumenteerd antwoord te bieden. Toch vind ik het interessant om dit op Europees niveau aangeboden kader theoretisch te vergelijken met het Masterplan van de Hervorming van het Secundair Onderwijs in Vlaanderen. Zoals het Horizon Report, voorziet ook het Masterplan namelijk ook een stapsgewijze invoering van concrete maatregelen in de komende jaren.

In het Masterplan Hervorming S.O. wordt rechtstreeks naar de acht Europese sleutelcompetenties verwezen, waarvan digitale vaardigheden er één van is. In het Horizon Report worden de té beperkte digitale vaardigheden van de studenten inderdaad aangekaart als een oplosbare uitdaging. Dit is een eerste gelijkenis.
Een tweede overlapping vindt men in het Masterplan als volgt: “Verbeterpunten: er is te weinig aandacht voor maatschappelijke relevantie: techniek is alomtegenwoordig. Maar de technologische vorming zoals die vandaag is ingevuld in het basisonderwijs en in het secundair onderwijs, heeft niet het gewenste effect op de belangstelling voor en kennis van techniek en technologie bij onze jongeren.” Dit kan inderdaad opgelost worden door de handreiking in het Horizon Report: het is een moeilijke maar oplosbare uitdaging om het formeel en informeel leren in elkaar te laten overlopen en om authentieke leerkansen bieden. Dit kan de belangstelling van leerlingen doen vergroten.
Ten derde wordt in de brochure voor leerkrachten over de onderwijshervorming op Vlaams niveau een voorbeeld aangehaald uit de provinciale secundaire school in Diepenbeek waar de tablet als activerend leermiddel dient. De school biedt enerzijds educatieve toepassingen aan, bruikbaar voor alle merken van tablets en geselecteerd door de vakgroep, en anderzijds  biedt de school een cloud aan binnen het draadloos netwerk. Dit is een concreet voorbeeld van een in het Horizon Report beschreven ontwikkeling voorzien binnen één jaar:  cloud computing en tablet computing.

In deze drie voorbeelden wijzen de regionale en Europese neuzen in dezelfde richting. Toch blijft de beschrijving in het Masterplan veel algemener. Woorden vermeld het Horizon Report zoals onderwijstechnologie, computer, sociale media, open educatieve bronnen, online leren, mobiel leren en games komen niet aan bod in het Masterplan van de Vlaamse Regering. Verschillen tonen zich dus in de diepgang van de beschrijving van onderwijstechnologie. Het Masterplan formuleert algemene richtlijnen over technologie, terwijl het Horizon Report talrijke concrete handreikingen benoemt.

Zo vertelt het Masterplan niets over het ICT-onderwijs in de lerarenopleidingen, terwijl dit wel een oplosbare uitdaging is volgens het Horizon Report. Al biedt het Masterplan hiervoor geen richtlijn, toch wordt deze uitdaging reeds gerealiseerd, bijvoorbeeld aan de Vrije Universiteit van Brussel. De Europees gefinancierde cursus TACCLE 2 is hier eveneens een concrete toepassing van.
Een tweede verschil is de groeiende alomtegenwoordigheid van sociale media, wat niet aan bod komt in het Masterplan, maar wel door Horizon Report als een tendens voorspeld wordt voor de komende eerste twee jaren. Concreet bestaat er toch een aanbod om in het Vlaamse onderwijs sociale media aan bod te laten komen.  Het op universitair onderzoek gebaseerd lessenpakket Mediawijsheid op school: Risico's op sociale netwerksites is hiervan een mooie uitwerking.

Te besluiten valt dat onderwijstechnologische tendensen, technologieën en ontwikkelingen van het Horizon Report Europe 2014 Schools inderdaad  terug te vinden zijn in het regionale Masterplan Hervorming Secundair Ondrewijs, al is dit laatste plan minder gedetailleerd uitgewerkt. Hieruit besluiten dat de Vlaamse onderwijshervorming onvoldoende aandacht besteedt aan onderwijstechnologische innovatie, is een brug te ver. Meer bronnen over het Vlaams onderwijs zouden deze veronderstelling moeten bevestigen of weerleggen. Kenden de makers van het Masterplan in 2013 reeds inzichten van het Horizon Report dat het jaar 2014  in zijn titel draagt? Alleszins zijn talrijke concrete handleidingen te vinden op het niveau van de individuele leerkracht, zoals bijvoorbeeld initiatiecursussen en gebruiksvriendelijke lessenpakketten. Misschien is het zo slecht niet om leerkrachten vrij onderwijstechnologieën te laten implementeren zonder dwingende regelgeving, me dunkt. Ik ben alvast nieuwsgierig welke onderwijstechnologische tendensen, uitdagingen en ontwikkelingen aan de horizon zullen verschijnen in mijn loopbaan.

Referenties
A. De Laet (red.) en schrijf. be, Agentschap voor Onderwijscommunicatie: Hervorming secundair onderwijs. Wat verandert er in het secundair onderwijs? Brochure voor leraren, Brussel, 2013. Depotnummer:  D/2013/3241/88.

L. Johnson, S. Adams-Becker, V. Estrada, e.a., Puny, Europese Commissie en  The New Media Consortium: Horizon Report Europe: 2014 Schools Edition, Luxemburg, 2014.

Masterplan Hervorming S.O. VR 2013 0406 DOC. 0563/1, Brussel, 2013.

E. Vanderhoven, T. Schellens en M. Valcke, Security and Privacy in Online Social Networks, Lespakketten Risico’s op sociale netwerksites, Gent, 2014.

1 opmerking: