donderdag 26 maart 2015

Mediawijsheid in het onderwijs: digitalisering een goede oplossing?

Inleiding
Onderwijs leidt ons naar een toekomst waar we nog niets over weten. Als we kijken hoe snel de wereld geëvolueerd is in de laatste 20 jaar, is het onderwijs hier dan klaar voor? En hoe maken we ons onderwijs hier klaar voor?
De laatste jaren worden we overspoeld met krantenartikels die het belang en ICT in het onderwijs onderstrepen: “Smet: ‘Studie bewijst noodzaak ICT in onderwijs’” – “Toetsenborden verdringen de vulpennen op school” – “Met je tablet naar de les” – “Van griffel over papier naar digitaal bord en onlineleerplatform” – “Gezocht: online geletterde leerlingen” – “De digitale school stapt uit de luiers” – “Digiklas geeft scholen glimp van toekomst”…
Saskia Van Uffelen, “onze” Digital Champion probeert met projecten als “IT is Cool” het imago van de IT-sector op te poetsen. Daarnaast probeert ze via haar initiatief “Live Online” elke leerling mee te krijgen op de kar van de digitalisering.
Hierbij is de term “digitaal leren” belangrijk. Het VLOR (Vlaamse Onderwijsraad) bestempelt digitaal leren als “het leren dat gebruik maakt van digitale technologie”. De nadruk verschuift van onderwijzen naar leren. Er wordt plaats gemaakt voor zelfgestuurd en ervaringsleren.
Hieronder licht ik enkele belangrijke aspecten toe die het digitalisering van het onderwijs een boost willen geven aan de hand van enkele ICT-technologieën.

Digitalisering onderwijs
Programmeren
Het wordt gezegd: “op jonge leeftijd moeten kinderen les krijgen in het programmeren van computers.” We leven in een gedigitaliseerde wereld waar programmeren uitermate belangrijk is. Het bedrijfsleven heeft een tekort aan goede ICT’ers en de vraag naar programmeurs zal in de toekomst verder toenemen. Recent onderzoek heeft inmiddels aangetoond dat dit jaar Europa met meer dan een half miljoen onvervulde vacatures voor IT-professionals kampt. Dit komt omdat jongeren onvoldoende worden opgeleid en daardoor een gebrek aan technische vaardigheden hebben.
In Europa is Verenigd Koninkrijk het eerste land dat vanaf volgend schooljaar kinderen van hun 5de tot het einde van de middelbare school verplicht laat programmeren tijdens de schooluren. Iets dichter bij huis, in Nederland, wordt er meer en meer aandacht besteedt aan digitaal onderwijs. Via het initiatief DigiDuck, een speciale Donald Duck die helemaal in het teken van programmeren staat, maken de kinderen op een speelse manier kennis met programmeren. Volgens de Nederlandse Minister van Onderwijs Bussemaker nodigt dit initiatief kinderen uit tot nieuwsgierigheid, doordenken en doorvragen.
Tablet based onderwijs
De tablet verovert langzaam het klaslokaal. De afgelopen jaren werd er veel onderzoek verricht in verband met computers in het klaslokaal. Daaruit is gebleken dat een goed gebruik van computers in de klas de motivatie, leerprestaties en leersnelheid doen toenemen. Deze resultaten hebben ze doorgetrokken naar het gebruik van tablets in de klas. Zoals hierboven al aan bod is gekomen, helpt het gebruik van tablets vaardigheden en talenten te ontwikkelen die de kansen op de arbeidsmarkt vergroten. We moeten er natuurlijk wel op duiden dat het gebruik van ICT-middelen in de klascontext goed, gericht en gedoseerd moet zijn.
In het onderwijs wordt veel aandacht geschonken aan kennisoverdracht. Dit kan door het gebruik van tablets efficiënter gemaakt worden. Daarnaast kunnen tablets gebruikt worden om andere vaardigheden aan te leren zoals verwerven, samenwerken, communiceren…
Finland, volgens meerdere ranglijsten het beste onderwijsland ter wereld, stopt als eerste Europees land met geven van schrijflessen. Dit omdat typen volgens hen relevanter is geworden dan schrijven. Vroeger waren vulpennen en schoonschrift de norm, tegenwoordig zijn balpennen en blokletters ook goed.
Het is dus duidelijk dat de noodzaak om te schrijven, en vooral om mooi te schrijven, afneemt.
Investeren in ICT-toepassingen zullen echter enkel bijdragen aan de opbrengsten van ons onderwijs wanneer er eerst aandacht wordt besteed aan de professionele opvattingen en deskundigheid van de docenten en leerkrachten. Het succes van tablets op school wordt in de komende jaren niet bepaald door wat het apparaat kan of niet kan, maar wel hoe de docent met het apparaat omgaat.
Het is dus niet de didactiek die de ICT bepaalt, maar de ICT die de didactiek bepaalt. Marshall McLuhan schreef vorige eeuw hierover het volgende: “We shape our tools and thereafter our tools shape us”. Dus, met ICT zullen we op andere manieren gaan leren dan we reeds gewend zijn.

Kritische reflectie
Competenties leerkracht en docenten?
Door de snelle digitalisering wordt er verwacht dat ICT steeds meer in het onderwijs zal geïntegreerd worden. Dit veronderstelt een verandering en een verandering van de rol van de leerkracht.
Hierboven hebben we besproken dat ICT en specifiek tablets voor een betere leerprestatie en motivatie zorgen bij de leerlingen. Het feit dat deze digitale technologieën steeds meer worden gebruikt is goed, maar men moet ook kijken naar hoe het gebruikt wordt door de docent of leerkracht. Hieromtrent is volgens mijn inzien te weinig rond geschreven en onderzocht. Om ICT op een zinvolle manier te gebruiken, moet een leerkracht of docent weten hoe hij of zij de lesinhoud begrijpelijk kan maken met behulp van ICT. Het gaat dus over de digitale competenties die de leerkracht of docent moet hebben om het gebruik van ICT en specifiek tablet zinvol te maken. Dit wordt te weinig belicht in bijvoorbeeld krantenartikels rond nieuwe digitale technologieën in de klas.
Dit aspect wordt sterk benadrukt in een recent onderzoek ‘Monitor voor ICT-integratie in het Vlaamse onderwijs’. Hoewel het aantal computers, tablets en laptops in de klassen zijn gestegen, gebruiken leerkrachten nauwelijks vaker ICT in de les. Er is dus sprake van een soort ICT-drempel bij vele leerkrachten en docenten. De computers die dan wel af en toe gebruikt worden, zijn daarenboven vaak verouderd. Dat heb ik tijdens mijn stage zelf ervaren.
Toch denk ik dat het gebruik van computers nuttig, gemakkelijk en belangrijk is om bijvoorbeeld lessen voor te bereiden en te communiceren met leerlingen en leerkrachten onderling.
Ik ben er dan ook van overtuigd dat onderwijsvernieuwing zonder dat leerkrachten hier achter staan, gedoemd is om te mislukken.

Toekomst digitalisering onderwijs?
Persoonlijk denk ik dat het onderwijs een beetje terughoudender is geweest op het vlak van ICT-gebruik in vergelijking met andere maatschappelijke sectoren. Er blijven amper beroepen over waar ICT niet belangrijk is. Toch zal, denk ik, het onderwijs niet achter kunnen blijven. Studieboeken kosten enorm veel geld. Wordt een tablet in de komende jaren niet goedkoper? Ik denk het wel. Dit zal een belangrijke stimulans zijn om over te schakelen naar tablets en bijgevolg zullen de zware boekentassen voorgoed verdwijnen. Leerlingen zullen dus alle informatie permanent ter beschikking hebben. Deze informatie zal locatie- en persoonsspecifiek zijn. Daarnaast hebben jongeren nood aan digitale competenties, volgens mij, om de uitdagingen van de huidige maatschappij aan te kunnen.
  
Voordelen?
  •  Dankzij de ICT-revolutie en digitalisering in het onderwijs zullen studenten de vrijheid krijgen om datgene op te zoeken en te bestuderen wat ze zelf willen weten. Dit kunnen ze doen waar en wanneer ze willen. Hierdoor wordt hun nieuwsgierigheid geprikkeld. Dit noemt men “ubiquitous leren”. Leerlingen gaan hierdoor oprecht geïnteresseerd zijn in de les.
  • Samenwerken krijgt ook een heel andere dimensie. Er wordt niet enkel meer samengewerkt binnen de traditionele grenzen van de klas of school. Studenten kunnen vanop afstand met elkaar werken.
  •  Er wordt ook competentiegericht gewerkt via deze digitalisering. Leerlingen worden niet met de groep vergeleken, maar met hun eigen mogelijkheden, interesses…
  • Het geeft ook meer ruimte voor flexibiliteit. Informatie kan vergaard en verwerkt worden op eender welk tijdstip en plaats. De leerlingen hebben ook meer ruimte voor eigen sturing.
  •  Via verschillende ICT-mogelijkheden kunnen leerlingen en studenten hun werkproces en eindproduct met een breed publiek delen. Dit motiveert hen, aangezien ze niet alleen voor zichzelf maar ook voor anderen leren.
  •   

·         Nadelen?
  • Vele docenten en ook sommige studenten hebben maar weinig ervaring met de tablet en de werking ervan.
  • Voor vele mensen is er nog steeds een gebrek aan wetenschappelijke evidentie voor de werkzaamheid. En wanneer deze evidentie er wel is, wordt dit volgens mij nog onvoldoende vertaald naar het niveau van docenten en studenten.
  • Daarnaast zijn de eventuele negatieve gezondheidseffecten een factor dat men zeker in overweging moet nemen.
  • Hierboven heb ik reeds vermeld dat Finland het schrijven afschaft ten voordele van het typen. Onderzoek heeft wel uitgewezen dat een schrijfbeweging een samenwerking tussen de linker- en rechterhersenhelft vergt. Ik denk dus dat in functie van de hersenontwikkeling zeker kleine kinderen meer gebaat gaan zijn bij het schrijven dan het typen.
  •  

Bedenkingen?
De voordelen zijn legio, maar het is natuurlijk de vraag of onderwijs deze grote uitdaging en verdere uitwerking van digitalisering op een goede manier weet aan te pakken. De leerkrachten en docenten moeten er meer voor openstaan en het financiële plaatje zal ook grondig bestudeerd moeten worden.



Bronnen
De Standaard (2013, 8 oktober). Smet: ‘Studie bewijst noodzaak ICT in onderwijs’. Geraadpleegd op 12 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/cnt/dmf20131008_00780729
Cardinaels, J. (2014, 2 september). Van griffel over papier naar digitaal bord en onlineleerplatform. De Tijd, 6.
Clemens, J. (2014, 3 november). Gezocht: online geletterde leerlingen. De Standaard, 10.
Coudron, Y. (2015, 22 januari). Digiklas geeft scholen glimp van toekomst. Het Nieuwsblad, 21.
IT IS COOL (2012, 27 mei). IT is cool. Geraadpleegd op 20 maart 2015 op het World Wide Web: http://itiscool.be/itiscool.php
Kennisnet (2014, 29 april). Meer aandacht voor programmeren in het onderwijs. Geraadpleegd op 12 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.kennisnet.nl/themas/mediawijsheid/meer-aandacht-voor-programmeren/
Kelder, E. (2013, augustus). Digitaal onderwijs en de docent: tussen boek en laptop. Een onderzoek naar het perspectief van docenten op het ICT ondersteunend onderwijs van het IJburg College. Niet-gepubliceerde scriptie, Utrecht, Vakgroep Bestuurs- en Organisatiewetenschap.
Klasse Leraren (2013, 29 november). Nog te veel angst voor ICT op school. Geraadpleegd op 12 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.klasse.be/leraren/40547/leraren-bang-van-de-computer/
Maertens, A. (2013, 16 april). Onderwijs moet evolueren, wat kan technologie betekenen? Geraadpleegd op 12 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.bloovi.be/nieuws/detail/onderwijs-moet-evolueren-wat-kan-technologie-betekenen
Martens, R. (2011, December). Waarom ict de sleutel tot beter onderwijs is. Geraadpleegd op 20 maart 2015 op het World Wide Web: https://www.ou.nl/documents/10815/7bae8de8-0dcf-4ca9-a5c7-8b3fce456c53
Met de tablet naar de les. (2014, 20 september). Het Laatste Nieuws, 72.
Pilon, E. (2014, 28 november). Toetsenborden verdringen de vulpennen op school. Geraadpleegd op 12 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.trouw.nl/tr/nl/4556/Onderwijs/article/detail/3799594/2014/11/28/Toetsenborden-verdringen-de-vulpennen-op-school.dhtml
Simons, R.J. (2003). ICT in het onderwijs naar de derde fase? Utrecht, Expertisecentrum ICT in het onderwijs.
Technologie & Onderwijs (n.d.). Tablet based onderwijs: de tablet verovert langzaam het klaslokaal. Geraadpleegd op 12 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.technologie-onderwijs.nl/technologie/ict-management/tablet-based-onderwijs-de-tablet-verovert-langzaam-het-klaslokaal/#.VRFrGPmG_zI
Van Leemputten, P. (2014, september 5). De digitale school stapt uit de luiers. Data News Nederlands, 22.
VLOR (2014, 13 mei). Advies over het digitaal leren in het hoger onderwijs. Geraadpleegd op 20 maart 2015 op het World Wide Web: http://www.vlor.be/digitaalleren
Westera, W. (2015, 7 januari). Vernietigen de nerds ons onderwijs? Geraadpleegd op 20 maart 2015 op het World Wide Web: http://dspace.learningnetworks.org/bitstream/1820/5855/1/Vernietigen%20de%20nerds%20ons%20onderwijs_%20-%20Edukator.pdf


Geen opmerkingen:

Een reactie posten